Bakı, 12 sentyabr, AZƏRTAC

Vətən müharibəsinə qədər 30 il işğal altında qalmış Azərbaycanın əraziləri nəzarətsiz zona olduğu üçün kənar güclər və dairələr tərəfindən tam miqyasda istismar edilirdi. Bəzi ölkələr Azərbaycanın işğal altındakı torpaqlarından Cənubi Qafqazda Avropadan Asiya istiqamətinə daşımalar üçün geniş faydalanıb. 2021-ci ilin noyabrında Ermənistanın şərti dövlət sərhədində törətdiyi hərbi təxribatdan sonra iki ölkənin danışıqları Azərbaycan, Rusiya və Ermənistan arasında üçtərəfli müzakirələrdən kənara çıxdı və proseslərə Avropa İttifaqı da cəlb olundu. Məhz noyabr hadisələrindən sonra 2022-ci il fevralın 4-də Fransa Prezidentinin təşəbbüsü ilə Avropa İttifaqının sədrliyi qismində Prezident İlham Əliyevin, baş nazir Nikol Paşinyanın, Prezident Emmanuel Makronun və Avropa İttifaqı Şurasının Prezidenti Şarl Mişelin videoformatda dördtərəfli görüşü keçirildi. Daha sonra aprel ayında “Brüssel formatı” adlandırdığımız çərçivədə ilk görüş baş tutdu. Amma məsələ ondadır ki, əslində, Avropa İttifaqı proseslərə daha öncədən cəlb olunub. 44 günlük Vətən müharibəsi Azərbaycan ərazisində getməsinə baxmayaraq, Aİ-nin Ermənistanın “dağılmış infrastrukturların bərpası” adı altında bu ölkəyə 2,6 milyard avro maliyyə vəsaiti ayırdığı məlumdur. Sonrakı mərhələlərdə - 2022-ci il oktyabrın 17-də Avropa İttifaqı regionda vəziyyətin monitorinqi, təhlili üçün Azərbaycanla sərhədin Ermənistan tərəfində monitorinq məqsədilə 40-a yaxın ekspertin göndərilməsi barədə qərar qəbul edib. Aİ 2023-cü ilin yanvarında isə bu missiyanı yeniləyərək yarısı silahlı olmaqla, 100 nəfərlik şəxsi heyət göndərdi. Bununla da Avropa İttifaqının Cənubi Qafqaza girməsi və onun regionda maraqlarının təmsil olunması üçün şərait yarandı.

Bu, əslində, Ermənistana yeni yolların çəkilməsi üçün maliyyənin ayrılması kimi təqdim olunsa da, Aİ-nin rəsmi İrəvan vasitəsilə Cənubi Qafqaza yerləşməsi üçün verilmiş imkan idi. Beləliklə, Ermənistan təxribatlar həyata keçirərək Aİ-nin Cənubi Qafqaz regionunda yerləşməsi üçün şərait yaratdı. Avropa İttifaqı isə bunu regionda, İranla qonşuluqda nüfuzunun genişlənməsi üçün fürsət kimi dəyərləndirdi.

Bu sözləri AZƏRTAC-a açıqlamasında Gənc Demokratlar İnstitutu İctimai Birliyinin sədri, politoloq Yeganə Hacıyeva söyləyib.

Politoloq deyib: “Ermənistanın ərazisində Rusiyanın hərbi bazası, Aİ-nin yarısı silahlı olan 100 nəfərlik missiyası və regional tərəfdaşı İranla müəyyən aktivləri mövcuddur. Paralel olaraq, Ermənistanla Yunanıstan arasında 2023-cü il üçün hərbi təlimlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur. Bu təlimlərin taktiki tapşırıqları təkcə Ermənistanın və Yunanıstanın ərazilərini deyil, həm də regionlararası aktivləri nəzərdə tutur. Proqrama hərbi əməliyyatlar üzrə təlimlər, xüsusi təyinatlı qüvvələrin birgə təlimi, o cümlədən zenit raket sistemlərinin istifadəsi üzrə kadr və təcrübə mübadiləsi də daxildir.

Yunanıstanın NATO üzvü olaraq ciddi silahlara sahib olması və ABŞ tərəfindən regionda açar ölkə hesab edilməsi hər kəsə məlumdur.

Ermənistan rəhbərliyi son iki ildə hesab edir ki, əgər Yunanıstan ölkə daxilində hərbi təlimlər keçirərsə, İranla müəyyən aktivləri olmasına baxmayaraq, Azərbaycan ərazisində rahatlıqla təxribatlar törədə bilər və tərəfdaşları da bu məsələlərdə onu dəstəkləyəcək.

Ermənistan parlamentində hazırda Avropa İttifaqının ölkədəki mülki missiyası ilə bağlı hüquqi əsasları nəzərdə tutan qanun layihəsi müzakirə olunur. Ötən ilin oktyabrında Ermənistana göndərilmiş birinci missiya Avropa Parlamentinin qərarı əsasında fəaliyyət göstərib. İndi isə Avropa İttifaqı ilə Ermənistan arasında hərbi müqavilə sazişi nəzərdə tutulur. Yəni, bu, yalnız mülki missiyanı deyil, həm də genişləndirilmiş hərbi missiyanı özündə ehtiva edir. Bu sənədin imzalanması bölgədə dövri olaraq hərbiləşdirilmiş missiyanın yerləşdirilməsi üçün hüquqi baza yaradır.

Y.Hacıyeva diqqətə çatdırıb ki, ABŞ-ın gömrük təhlükəsizliyi xidmətlərindən bir neçə nümayəndə heyəti keçən il və bu il Ermənistanda səfərdə olub. Onların fəaliyyət prinsiplərindən biri də sərhəddə gömrük təhlükəsizliyinin əsasını texniki və digər vasitələrlə formalaşdırmaqdır. Amma bunlar, necə adlandırılmasından asılı olmayaraq, hərbi təyinatlı təşəbbüslərdir. Keçən həftə isə Ermənistanın ABŞ-la hərbi təlimlər keçirməsi haqqında məlumatlar tirajlandı. Eyni zamanda, bu ölkədə Kanadadan olan hərbçilər və polis qrupları da yerləşdirilib.

Cənubi Qafqazda Rusiyanın forpostu olan Ermənistan indi rəsmi Moskvanın nəzarətindən çıxaraq müxtəlif sazişlər adı altında Qərb hərbi təsisatlarını ölkəyə gətirməklə işğalçı niyyətini həyata keçirməyə cəhdlər göstərir. Rəsmi İrəvanın əsas məqsədi Qərbi Ermənistanın işğalçılıq siyasətinə alət etməkdir.

Ümumiyyətlə, Ermənistan qlobal konfrontasiyada olan güclərin hərbi mövcudluğunu ölkədə yerləşdirməklə özü, ümumilikdə isə region üçün ciddi təhlükələr və risklər yaradır. Heç kimə sirr deyil ki, Ukraynadakı müharibədən sonra Qərb üçün prioritet məhz İranla bağlı məsələlər olacaq. Bölgəni təhlükəyə atmaq, yaxud da Cənubi Qafqazı regiondan kənar qüvvələr üçün nüfuz bölüşdürülməsi üçün poliqona çevirmək İranın da maraqlarına cavab vermir. Qlobal cəbhələşmədə olan güclərin Ermənistan vasitəsilə Cənubi Qafqaza yerləşməsi, İranla qonşuluqda regionda bazalar formalaşdırması rəsmi Tehranı narahat etməlidir.