DÜNYA
Yaponiya özünümüdafiə qüvvələrinin səlahiyyətlərinin genişləndirilməsi regiona nələr vəd edir
Tokio, 31 mart, AZƏRTAC
Yaponiyada özünümüdafiə qüvvələrinin səlahiyyətlərinin genişləndirilməsi barədə qanun qüvvəyə mindi. Yeni qanuna əsasən, yapon hərbiçiləri II Dünya müharibəsindən sonra ilk dəfə olaraq, “dost ölkələrin” müdafiəsi məqsədilə, hətta bu zaman Yaponiyanın özü üçün heç bir təhlükə olmasa belə, hərbi əməliyyatlara qatıla bilərlər.
Yaponiya özünümüdafiə qüvvələrinin səlahiyyətlərinin genişləndirilməsi barədə sənəd ötən ilin iyulunda parlamentin aşağı palatası, sentyabrında isə yuxarı palatası tərəfindən bəyənilib.
Sənədə əsasən, yapon özünümüdafiə qüvvələrinə tətbiq olunan bir çox məhdudiyyətlər, o cümlədən BMT-nin sülhməramlı qüvvələrinin tərkibində hərbi əməliyyatlarda iştirakına qadağa aradan qaldırılır. İndiyədək yapon hərbçiləri bu əməliyyatlarda iştirak zamanı silah tətbiq etmək hüququndan məhrum idilər. Qanun, eyni zamanda, özünümüdafiə qüvvələrinə yalnız ABŞ-a deyil, o cümlədən digər “dost ölkələrin” hərbi qüvvələrinə nəqliyyat dəstəyi göstərmək hüququ da verir. Bundan əlavə, yapon hərbiçiləri girov götürülmüş ölkə vətəndaşlarının azad edilməsi əməliyyatlarında iştirak edə bilərlər. Həmin əməliyyatlar zamanı da onlara silah tətbiq etmək hüququ verilir.
Bu qanun 2014-cü ilin iyulunda qəbul olunmuş “Kollektiv özünümüdafiə hüququ barədə” qətnamə əsasında hazırlanıb. Həmin sənəd isə təhlükəsizlik sahəsində mövcud qanunvericiliyə hərbiçilərin səlahiyyətlərini genişləndirməyə imkan verən dəyişiklikləri nəzərdə tuturdu. Yaponiyanın əvvəlki hökumətləri Konstitusiyanın 9-cu maddəsini əsas götürərək özünümüdafiə qüvvələrinin yalnız ölkəyə hərbi müdaxilə olacağı təqdirdə istifadəsini nəzərdə tutur və müttəfiq ölkəyə hücum olacağı zaman kollektiv müdafiənin təşkilindən imtina edirdi. Məhz bunu əsas götürən müxalif qüvvələr Ş.Abe kabinetini tənqid edərək, onu əsas qanunu pozmaqda ittiham edirlər.
Ş.Abenin rəhbərlik etdiyi hökumət dəfələrlə ölkəni ordu yaratmaq və hərbi əməliyyatlarda iştirak etmək hüququndan imtinaya çağıran Konstitusiyanın 9-cu maddəsinə düzəlişlər etməyi təklif etmişdi. Yapon hökumətinin qənaətinə əsasən, 70 il bundan əvvəl yazılmış Konstitusiya müasir geopolitik reallıqlara cavab vermir və regionda yaranmış vəziyyəti nəzərə alaraq Yaponiyanın öz silahlı qüvvələrinə malik olması zərurətə çevrilib.
Cari ilin fevralında parlamentdə çıxışı zamanı Baş nazir bəyan etmişdi ki, hüquq və tarix sahəsində bir çox tanınmış mütəxəssislərin qənaətinə görə, ölkədə milli özünümüdafiə qüvvələrinin mövcud olması Konstitusiya ilə ziddiyyət təşkil edir. Bunu nəzərə alaraq, hökumət Konstitusiyanın yeni layihəsini təklif edir. Baş nazir bildirmişdi: “Son 60 ildə ölkə vətəndaşlarının təhlükəsizliyinin təmin olunmasında Yaponiya özünümüdafiə qüvvələrinin xidmətini nəzərə alaraq deyə bilərik ki, əhali tərəfindən bu qüvvələrin dəstəklənməsi heç kimdə şübhə doğura bilməz”.
Söz yox ki, hökumət Konstitusiyaya dəyişiklikləri təklif edərkən regionda son illər yaranmış vəziyyəti əsas götürürdü. Belə ki, son illər Koreya Xalq Demokratik Respublikası tərəfindən aparılan nüvə və raket sınaqları, Çinin mübahisəli ərazilərdə yaratdığı süni adalarda hərbi texnikanın cəmlənməsi, Rusiya müdafiə nazirinin Kuril silsiləsində hava və dəniz hücumuna qarşı zenit-raket komplekslərinin yerləşdirilməsi barədə göstərişləri, regionda yerləşən dövlətlər arasında mübahisəli ərazilər səbəbindən artan gərginlik fonunda Yaponiya hökumətinin bu addımı başa düşüləndir. Yaponiya Müdafiə Nazirliyinin mübahisəli ərazilərə yaxın adalarda hərbi qarnizonların yerləşdirilməsi barədə əmri də məhz bu məqsədə xidmət edir. Digər tərəfdən ötən il İŞİD silahlı qruplaşmasının iki yapon vətəndaşını girov götürməsi və uzun danışıqlardan sonra qətlə yetirməsini də Yaponiyada yaxşı xatırlayırlar.
Hökumətin məsələyə belə münasibətinə baxmayaraq, ötən il Yaponiya tarixinə həmin qanun layihəsinin əleyhdarlarının həm Tokioda, həm də digər şəhərlərdə çoxsaylı mitinqləri ilə daxil oldu. Bu mitinqlərin ən böyüyündə 100 mindən çox insan iştirak etmişdi. Məhz həmin hadisələr fonunda Ş.Abe kabinetinin reytinqi o, 2012-ci ildə ikinci dəfə Baş nazir seçildikdən sonra ən aşağı səviyyəyə düşmüşdü. Həmin vaxt aparılan sosial sorğuların nəticələrinə görə, əhalinin 40 faizdən azı onun siyasətini dəstəkləyirdi.
Martın 28-də yeni qanunun qüvvəyə minməsi ərəfəsində də parlamentin qarşısına bir neçə min mitinqçi toplaşaraq etirazlarını bildirib. Buna baxmayaraq, Kyodo informasiya agentliyi tərəfindən aparılan son sorğular yeni qanunu dəstəklə yaponların sayının artdığını deməyə əsas verir. Belə ki, ötən il bu göstərici cəmi 16 faiz təşkil etmişdisə, hazırda bu rəqəm 39 faizə bərabərdir. Həmin sənədin əleyhinə olan vətəndaşların sayı isə yenə də 48 faiz səviyyəsindədir.
Martın 28-də parlamentdə çıxışı zamanı yeni qanunun qəbulunu yüksək qiymətləndirən Baş nazir Şinzo Abe deyib: “Yeni qanun özünümüdafiə üçün çox böyük əhəmiyyətə malikdir və hökumətə vətəndaşların təhlükəsizliyini təmin etmək üçün imkan yaradır”. Ş.Abenin sözlərinə görə, bu qanun ABŞ ilə strateji əməkdaşlığı da möhkəmləndirməyə şərait yaradır.
Vüqar Ağayev
AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri
Tokio