Fevralın 2-si görkəmli dilçi alimin doğum günüdür

Bakı, 2 fevral, AZƏRTAC

Akademik Ağamusa Axundov uzun illər zəngin elmi və pedaqoji fəaliyyəti ilə respublikada elmin və təhsilin inkişafına sanballı töhfələr verib. Dünya dilçilik və ədəbiyyatşünaslıq fikrinə dərindən bələd olan, geniş erudisiyaya malik nüfuzlu alimin Azərbaycan filologiyası sahəsində tədqiqatların bir çox istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi və elmin müasir tələbləri səviyyəsinə yüksəldilməsində müstəsna xidmətləri olub. Dilə xalqın özünüdərkinin atributu kimi yanaşan alim dövlət müstəqilliyinin bərpasından sonra yeni şəraitdə ölkədəki milli dil quruculuğu proseslərinin fəal iştirakçısı idi.

AZƏRTAC görkəmli dilçi alimin doğum günündə onun həyat və fəaliyyətinin bəzi məqamlarına nəzər salır.

Ağamusa Axundov 1932-ci il fevral ayının 2-də Kürdəmir şəhərində anadan olub. Orta məktəbi bitirdikdən sonra o, 1950-1955-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət Universiteti) Filologiya fakültəsində ali təhsil alıb, 1955-1958-ci illərdə isə universitetin aspiranturasında oxuyub. Əmək fəaliyyətinə 1958-ci ildən Bakı Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsində başlayan Ağamusa Axundov 1990-cı ilədək burada müəllim, baş müəllim, dosent, professor, kafedra müdiri və dekan vəzifələrini tutub. Universitetdə çalışmaqla yanaşı o, 1959-1965-ci illərdə Azərbaycan Dillər İnstitutunda (indiki Azərbaycan Dillər Universiteti) ikinci ali təhsil alıb.

Ağamusa Axundov 1990-cı ildən 2011-ci ilədək Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun direktoru və eyni zamanda, 2001-2011-ci illərdə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Humanitar və İctimai Elmlər Bölməsinin akademik-katibi işləyib. O, 2011-ci ildən ömrünün sonunadək Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müşaviri olub.

O, 1958-ci ildə filologiya elmləri üzrə namizədlik, 1964-cü ildə doktorluq dissertasiyalarını müdafiə edib, 1967-ci ildə professor elmi adını alıb. 2001-ci ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, 2007-ci ildə isə həqiqi üzvü seçilib.

Azərbaycan dilinin fonemlər sisteminə dair ilk mükəmməl əsərin müəllifi Ağamusa Axundov elm aləmində dilçiliyin bütün sahələri üzrə fundamental araşdırmaları ilə tanınırdı. Onun qrammatika, nəzəri dilçilik, tarixi fonetika, etimologiya, dil tarixi, dialektologiya, üslubiyyat və nitq mədəniyyəti ilə bağlı ən müxtəlif aktual problemlərin yüksək nəzəri-metodoloji şərhini və dolğun həllini tapmış əsərləri elmi ictimaiyyət tərəfindən daim rəğbətlə qarşılanıb. Türk dillərinin səs quruluşu və təbiətindən irəli gələn bəzi səciyyəvi qanunauyğunluqların üzə çıxarılması Ağamusa Axundovun əsas elmi nailiyyətləri sırasındadır. Onun iyirmi ildən artıq baş redaktor olduğu dövrdə beynəlxalq “Türkologiya” jurnalı öz nüfuzunu daha da artırıb.

Ağamusa Axundovun ədəbiyyatşünaslıq sahəsində çoxsaylı tədqiqatları müasir ədəbi prosesin nəzəri məsələləri baxımından aktuallığı ilə səciyyələnir.

Öz elmi yaradıcılığını səmərəli pedaqoji fəaliyyəti ilə ahəngdar şəkildə uzlaşdırmaqla Ağamusa Axundov uzun bir dövr ərzində Bakı Dövlət Universitetində yüksəkixtisaslı kadrların hazırlanması üçün bilik və bacarığını əsirgəmədən böyük qüvvə sərf edib. Alimin yetirmələri bu gün ölkənin elmi-mədəni həyatında uğurla çalışırlar.

Ağamusa Axundovun çoxillik axtarışlarının nəticələri ölkədə və onun hüdudlarından kənarda 500-dən çox elmi əsərdə, 30-dan artıq kitabda, monoqrafiya və dərsliklərdə əksini tapıb. Alimin rəhbərliyi ilə 40-dək fəlsəfə doktoru və elmlər doktoru hazırlanıb. İştirakçısı olduğu mötəbər beynəlxalq simpozium, konfrans və forumlarda konseptual xarakterli çıxışları ilə Ağamusa Axundov Azərbaycan elminə şöhrət qazandırıb. O, 1965-1966-cı illərdə Misirə ezam edilərək Qahirənin Eyn-Şəms Universitetində Azərbaycan dili və ədəbiyyatından mühazirələr oxuyub.

Akademik Ağamusa Axundovun Azərbaycan dilçiliyi sahəsində mühüm xidmətləri və səmərəli elmi-pedaqoji fəaliyyəti yüksək qiymətləndirilıb. O, 1986-cı ildə “Azərbaycan dilinin fonetikası” əsərinə görə Dövlət mükafatına layiq görülüb, 2000-ci ildə “Şöhrət” ordeni ilə təltif edilib.

Görkəmli elm xadimi, mahir pedaqoq, bacarıqlı elm təşkilatçısı və səmimi insan Ağamusa Ağası oğlu Axundov 2015-ci il sentyabrın 5-də ömrünün 84-cü ilində vəfat edib.