Bakı, 19 iyun, AZƏRTAC

Ümummilli Lider Heydər Əliyev hələ Azərbaycana rəhbərliyinin birinci dövründə, ilk növbədə, elmi ictimaiyyətlə məsləhətləşmələr aparıb, böyük təbiətşünas alim, akademik Həsən Əliyevin “Həyəcan təbili” əsərində qaldırdığı problemləri ciddi təhlil edib, bu problemllərin həllinə, o cümlədən bütün ölkə üzrə ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılmasına, ətraf mühitin mühafizəsinə, təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadə məsələlərinə, ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunmasına böyük diqqət yetirib. Azərbaycanın təbii sərvətlərinin tədqiqini və mühafizəsini, elmi nailiyyətlərin əldə olunması və onların insanın həyat keyfiyyətinin yüksəldilməsinə tətbiqinə nail olunmasını özünün dövlətçilik fəaliyyəti üçün başlıca məqsədlər kimi müəyyənləşdirib.

Bunu AZƏRTAC-a açıqlamasında AMEA-nın vitse-prezidenti akademik İradə Hüseynova söyləyib. Akademik bildirib ki, Ulu Öndərin milli köklərə bağlılığı, fitri istedadı, məqsədyönlü və yorulmaz fəaliyyəti, elmi biliklərə söykənən misilsiz təşəbbüskarlığı və güclü təşkilatçılığı respublikada 1970-80-ci illərdə bütün digər sahələrdə olduğu kimi, Azərbaycan təbiətinin qorunması, biomüxtəlifliyin mühafizəsi və bərpasında qazanılmış müvəffəqiyyətlərin rəhni olmuşdur. Məhz 1970-ci illərin əvvəllərindən başlayaraq Ümummilli Liderin məqsədyönlü siyasəti və planlı fəaliyyəti sayəsində təbiətin Azərbaycana verdiyi imkanlardan və potensialdan daha geniş və səmərəli istifadə edilməyə başlanılıb, ölkənin bioloji ehtiyatlarının qorunub saxlanması, ölkədə nəsli kəsilmək təhlükəsi altında olan bir sıra bitki və heyvan növlərinin bərpası, təbiətə qaytarılması, areallarının genişləndirilməsi üçün geniş həcmdə işlər aparılıb, yeni-yeni yaşıl massivlərin, meşə zolaqlarının salınması kütləvi xarakter alıb, prosesə geniş şəkildə dövlət resursları və əhali kütləsi cəlb olunub.

Əlamətdardır ki, 1969-1982-ci illərdə Azərbaycana rəhbərlik edərkən Heydər Əliyev tərəfindən ekologiya, ətraf mühitin mühafizəsi və təbii resurslardan səmərəli istifadəyə dair çox mühum 8 qanun, Azərbaycan KP MK-nın, Nazirlər Sovetinin 32 qərarı qəbul olunub. O illərdə Ulu Öndərin qətiyyəti və uzaqgörənliyi sayəsində yaradılmış dövlət təbiət qoruqlarını, yasaqlıqları, o cümlədən 1969-cu ildə, xüsusən ceyranların artırılması üçün təşkil edilmiş və Heydər Əliyevin 2003-cü il 5 iyul tarixli Sərəncamı ilə milli parka çevrilmiş Şirvan qoruğunu, 1978-ci ildə Ağ göl, 1981-ci ildə İsmayıllı qoruqlarının yaradılmasını, 1974-cü ildə Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin 1974-cü il 4 iyul tarixli qərarı ilə Bəsitçay çinar meşəsinin qoruq elan olunmasını qeyd etmək lazımdır. 1970-ci ildə Bakı şəhərində adambaşına 6,5 kvadratmetr yaşıl sahə düşürdüsə, 1971-ci il sentyabrın 7-də Bakı şəhərinin yaşıllaşdırılması haqqında verilmiş mühüm qərar sayəsində 1975-ci ildə bu göstərici 17,5 kvadratmetrə çatmışdı. 1969-1982-ci illər ərzində dövlət meşə fondu torpaqlarında 51 min hektar sahədə yeni meşəliklər salınmışdı. Azərbaycan təbiətinin və bioloji müxtəlifliyin mühafizəsi üzrə məqsədlərə nail olmaq üçün inkişafına ehtiyac duyulan elm sahələri sırasında ekologiya, botanika və zoologiya elmlərini qeyd etmək lazımdır. 1970-ci illərdə elmə ayrılan resursların artırılması, yeni imkanların yaradılması, kadrların düzgün yerləşdirilməsi sayəsində Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının Botanika, Zoologiya, Torpaqşünaslıq və Aqrokimya institutlarında və s. elmi müəssisələrdə bütün keçmiş ittifaq üçün əhəmiyyətli sayılan nailiyyətlər qazanılıb. 1969-1982-ci illərdə Ceyranbatan gölünün su təchizatı yaxşılaşdırılıb, yeni su kəmərləri çəkilib. Arpaçay su anbarı, Vayxır su anbarı, Şamxor su anbarı və s. su obyektləri tikilib. Baş Mil-Muğan kollektoru yenidən qurulub, Kür-Araz düzənliyində 280 min hektar sahədə torpaqlar yuyulub. 270 min hektar yeni suvarılan sahələrin istifadəyə verilməsi hesabına ümumi suvarılan sahələr 1,450 milyon hektara çatdırlıb. 550 min hektar sahədə kompleks meliorasiya sistemləri yaradılıb. 400 min hektar sahədə otaqlara su çıxarılıb. Bütün bu tədbirlər əhalinin ərzaq və təsərrüfat ehtiyaclarını ödəməklə, təbiətdən səmərəsiz istifadəni məhdudlaşdırmağa kömək edib.

Təbiətə qarşı hər hansı dağıdıcı və ya etinasız hərəkət Ulu Öndəri dərindən narahat edir, əsəbiləşdirirdi. Burada onun öz sözlərini xatırlamaq yerinə düşərdi: “Mən 1993-cü ildə Bakıya gələrkən, bizim əkdiyimiz, becərdiyimiz bəzi ağacların kəsilməsini görərkən, elə bildim ki, məni yaralayıblar. Mən dəfələrlə demişəm, bir də deyirəm, kim hansı bir sağlam ağacı kəsirsə, hesab edin ki, o, mənim qolumu, barmaqlarımı kəsir.... İnsan qurmalıdır, yaratmalıdır... hər bir insan ağac əkməlidir, becərməlidir, böyütməlidir. Əgər kimsə sağlam ağacı kəsirsə, o, nəinki xalqına, millətinə, ölkəsinə xəyanət edir, o, öz ailəsinə, özü-özünə xəyanət edir. Ona görə də siz hər bir ağacı qorumalısınız, hər bir ağacın qorunması uğrunda mübarizə aparmalısınız...” Bu sözlər görkəmli dövlət xadiminin təkcə vətənimizin deyil yer üzərində canlı həyatın gələcəyini düşündüyünün bariz göstəricisidir.

İ.Hüseynova qeyd edib ki, Azərbaycan müstəqillik qazanandan sonra da ətraf mühitin və ekologiyanın mühafizəsi sahəsində dövlət siyasətinin əsası məhz Ulu Öndər Heydər Əliyevin prezidentliyi dövründə formalaşmağa başlayıb. 1993-cü ilin ikinci yarısından Bakı və Abşeronun yaşıllaşdırılmasına, pozulmuş ekoloji tarazlığın bərpasına, təbiətə vurulmuş yaraların sağalmasına daha böyük əzmkarlıqla başlanılıb, bu sahədə həyata keçirdiyi tədbirlər sırasında 2001-ci ildə Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi yaradılıb. Azərbaycan Respublikası ətraf mühit və biomüxtəlifliklə bağlı çoxsaylı beynəlxalq konvensiyalara qoşulub: UNESCO-nun Ümumdünya mədəni və təbii irsin qorunması haqqında Konvensiyası (1993), Kökünün kəsilməsi təhlükəsi olan vəhşi fauna və yabanı flora növlərinin beynəlxalq ticarəti haqqında Konvensiya (1998), Avropanın canlı təbiətinin və təbii mühitinin qorunması haqqında Avropa Konvensiyası (Bern Konvensiyası 1999), BMT-nin Bioloji müxtəliflik haqqında Konvensiyası (2000), Bioloji müxtəliflik haqqında Konvensiya üzrə Biotəhlükəsizliyə dair Kartagena Protokolu (2005), UNESCO-nun Əsasən su quşlarının yaşama yerləri kimi beynəlxalq əhəmiyyətli olan sulu-bataqlıq yerlər haqqında Konvensiyası (Ramsar Konvensiyası 2000), Avropa Landşaft Konvensiyası (2011).

Azərbaycanda hakimiyyətdə olduğu dövrlərdə ölkədə müvafiq tədqiqat və təhsil müəssisələrinə, nəbatat bağlarına göstərilən yüksək diqqət və qayğı, biomüxtəlifliyin və ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində çoxsaylı beynəlxalq konvensiyaların imzalanması və ratifikasiyası, beynəlxalq öhdəlikləri də nəzərə almaqla ölkə qanunvericiliyinin təkmilləşdirilməsi, akademik Cəlal Əliyevin rəhbərliyi ilə ölkədə ilk Milli Bitki Genbankının, digər toxum banklarının və Biomüxtəliflik üzrə Dövlət Komissiyasının yaradılması, Genetik Ehtiyatlar üzrə Milli Proqramın qəbulu və həyata keçirilməsi, Biomüxtəliflik üzrə milli strategiyaların (2006-cı ildən başlayaraq) qəbulu, yeni tədqiqat institutlarının inkişafı və yenilərinin təşəkkülü, botanika bağları şəbəkəsinin genişləndirilməsi və s. Ulu Öndərin Azərbaycan təbiətinə məqsədyönlü hamiliyinin bariz nümunələridir.

Ümummilli Liderin bütün sahələrdə, o cümlədən ekologiya sahəsində siyasətinin layiqli davamçısı, Azərbaycanın təbətinə, bioloji müxtəlifliyinə daim xüsusi həssaslıqla yanaşan Prezident İlham Əliyev Ulu Öndərin uzaqgörənliklə verdiyi tövsiyələrini də bütün digər vəsiyyətləri kimi ardıcıl şəkildə həyata keçirir. Bu gün dövlət başçımızın rəhbərliyi ilə Azərbaycanda ətraf mühitin, biomüxtəlifliyin qorunub saxlanmasında əldə edilmiş nailiyyətlərdə milli məfkurəyə bağlı elmi əsaslı idarəetmənin və ölkənin elmi potensialının rolu əhəmiyyətli dərəcədə yüksəkdir. Həyata keçirilmiş məqsədyönlü tədbirlər nəticəsində ümumi sahəsi 893 min hektara çatdırılan xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri, o cümlədən 10 milli park, 10 dövlət təbiət qoruğu və 24 dövlət təbiət yasaqlığı ekosistemlərin, nadir fauna və flora növlərinin mühafizəsində əhəmiyyətli rol oynayır. Biomüxtəlifliyin, nadir və təhlükədə olan növlərin mühafizəsi və bərpası Azərbaycanda dövlətin ekoloji siyasətinin mühüm istiqamətlərindəndir.

AMEA-nın vitse-prezidenti diqqətə çatdırıb ki, Heydər Əliyev Fondu və IDEA İctimai Birliyi tərəfindən respublikamızda nadir və həssas növlərin bərpası məqsədilə əhəmiyyətli layihələr həyata keçirilir, ceyran, bəbir, bizon, bezoar keçisi, muflon və maralların tarixi yaşayış məskənlərində bərpa edilməsinə nail olunur. Bütün bu proseslərdə Azərbaycan Respublikasının Birinci vitse-prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın rolu və xidmətləri də xüsusi qeyd edilməlidir. 30 ilə yaxın ekoloji terrora məruz qalmış və Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin, Milli Silahlı Qüvvələrimizin, şəhid və qazilərimizin səyi ilə azad edilmiş Vətən torpaqlarının, qoruq və yasaqlıqların, təbii sərvətlərimizin bərpası dövrümüzün ən böyük çağırışıdır. Nadir və nəsli kəsilməkdə olan flora və fauna növləri, habelə onların mühafizəsi və bərpası üçün zəruri tədbirlər haqqında illüstrasiyalı elmi tədqiqat məlumatlarını özündə əks etdirməklə mühüm istiqamətverici sənəd olan Azərbaycan Respublikasının “Qırmızı kitabı”nın bu günlərdə nəfis tərtibatda çapdan çıxmış III nəşri Ulu Öndərin 100 illik yubileyinə həsr edilib. Azərbaycanın flora və faunasının zəngin genefondunun mühafizəsi üçün ölkənin “Qırmızı kitabı”nın təsis edilməsi haqqında ilk hökumət qərarının qəbul olunmasının da məhz Ulu Öndərin Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dövrə – 1977-ci ilə təsadüf etməsi də mühüm əhəmiyyət kəsb edir. III nəşr üzərində böyük bir yaradıcı kollektiv çalışıb, kitab onlarla alim və mütəxəssisin gərgin əməyi sayəsində ərsəyə gətirilib. Bu qiymətli elmi əsər “Heydər Əliyev İli”nə, Ulu Öndərin 100 illik yubileyinə həsr edilib, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi, AMEA və Elm və Təhsil Nazirliyinin tabeliyində olan müvafiq institutların, ilk növbədə, Botanika və Zoologiya institutlarının, nəşrin bütün yaradıcı kollektivinin şanlı yubileyə dəyərli töhfəsidir.

“Bu gün Azərbaycanın elmi ictimaiyyəti ətraf mühitin qorunması, ekoloji və bioloji təhlükəsizliyin təmin edilməsi də daxil olmaqla bütün istiqamətlərdə Ümummilli Liderin əsasını qoyduğu və ölkə Prezidentinin uğurla davam və inkişaf etdirdiyi siyasi kursu tam dəstəkləyir. İnanıram ki, Azərbaycan xalqı dövlət başçısının ətrafında daha sıx birləşərək, qarşıya qoyulan bütün vəzifələrin öhdəsindən ən qısa zamanda uğurla gələ biləcək”,- deyə İradə Hüseynova bildirib.