Bakı, 17 fevral, AZƏRTAC

İndiyə qədər aparılan beyin tədqiqatlarının çoxu əsasən neyronlar – yəni sinir hüceyrələri üzərində cəmlənib. Lakin beyində yalnız neyronlar yox, həm də digər hüceyrə növləri mövcuddur. Onlardan biri də astrositlərdir – ulduz formasına malik olan və sinir sistemində mühüm rol oynayan hüceyrələr. İspaniyada yerləşən Kajal İnstitutu (CSIC), Madrid Muxtar Universiteti və Salud Karlos İnstitutunun alimləri son araşdırmalarında astrositlərin beyindəki funksiyalarını daha yaxşı anlamağa çalışıblar. “Nature Neuroscience” jurnalında dərc edilən bu araşdırma göstərib ki, astrositlər təkcə dəstəkçi hüceyrələr deyil, həm də müəyyən davranışlarda mühüm rol oynayırlar.

AZƏRTAC “MedicalXpress” portalına istinadla xəbər verir ki, astrositlər uzun müddət sadəcə neyronlara dəstək verən hüceyrələr kimi tanınıb. Lakin bu yeni tədqiqat göstərir ki, astrositlər müəyyən funksional qruplar – “astrosit ansamblları” – şəklində fəaliyyət göstərə bilirlər. Bu qruplar öyrənmə proseslərində aktivləşir və hətta bu prosesi yönləndirə bilir.

Araşdırmanın aparıcı müəllifi Marta Navarrete bildirib ki, astrositlər fərqli xüsusiyyətlərə malik hüceyrələrdir, lakin onların funksional fərqlilikləri indiyə qədər geniş öyrənilməyib. Tədqiqat qrupu bunu araşdırmaq üçün “AstroLight” adlı xüsusi bir texnologiya hazırlayıb. Alimlər əvvəlcə neyronlar üçün hazırlanmış texnologiyanı astrositlərə uyğunlaşdırıblar. Astrositlərin fəaliyyəti neyronlardan fərqli olaraq elektrik siqnallarına deyil, kalsium ionlarının dəyişməsinə əsaslanır. Buna görə də AstroLight astrositləri izləmək və onların fəaliyyətini idarə etmək üçün ideal bir vasitədir.

Tədqiqatçılar AstroLight texnologiyasından istifadə edərək siçanların beynindəki astrositləri işarələyib və onların fəaliyyətinə müdaxilə ediblər. Nəticələr göstərib ki, “Nüvə Akkumbens” (NAc) adlanan beyin bölgəsində yerləşən müəyyən astrosit qrupları mükafat və motivasiya ilə bağlı davranışları idarə edə bilir. Maraqlıdır ki, bütün astrositləri aktivləşdirmək mükafat davranışını artırmır. Yalnız xüsusi astrosit ansambllarını hədəfləyib aktivləşdirmək mükafat axtarışına səbəb olur. Bu isə o deməkdir ki, astrositlər təkcə köməkçi deyil, eyni zamanda, davranışları idarə edən əsas hüceyrələrdən biridir. Bu tapıntılar həm də nevroloji və psixiatrik xəstəliklərin müalicəsində yeni perspektivlər aça bilər. Əgər astrosit ansamblları spesifik terapiya üsulları ilə hədəflənə bilsə, gələcəkdə depressiya, asılılıq və digər beyin pozğunluqlarının daha effektiv müalicəsi mümkün ola bilər. M.Navarrete və komandası indi astrositlərin yaddaşdakı rolunu daha dərindən araşdırmağı planlaşdırır. Onlar AstroLight və digər qabaqcıl texnologiyalardan istifadə edərək bu hüceyrələrin öyrənmə və yaddaşa təsirini anlamağa çalışacaqlar. Bu araşdırma göstərir ki, beynimizdəki bəzi “gizli qəhrəmanlar” hələ də tam olaraq kəşf edilməyi gözləyir. Astrositlər uzun illər kölgədə qalsa da onların beyindəki rolu düşündüyümüzdən çox daha vacib ola bilər.