Çəkiliş qrupumuz Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin martın 15-də səfər etdiyi ərazilərdə olub

Bakı, 18 mart, V.Qurbanoğlu, foto A.Quluzadə, AZƏRTAC

Rəşadətli Azərbaycan Ordusu Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə 44 günlük Vətən müharibəsini şanlı Qələbə ilə başa çatdırdı. Böyük qələbədən qısa müddət keçməsinə baxmayaraq, işğaldan azad olunmuş ərazilərimizin bərpasına, bir sıra infrastruktur layihələrinin reallaşdırılmasına başlanılıb. İşğaldan azad olunmuş ərazilərə mütəmadi səfər edən dövlətimizin başçısı ermənilərin vəhşiliyinə məruz qalmış şəhər və kəndlərimizin bərpası istiqamətində tapşırıqlarını verir, önəmli layihələrin təməlini qoyur.

Prezident İlham Əliyevin, birinci xanım Mehriban Əliyevanın və qızları Leyla Əliyevanın bu günlərdə səfər etdikləri Füzuli və Xocavənd rayonlarına martın 17-də media-tur təşkil olunub. AZƏRTAC-ın çəkiliş qrupu media-tur zamanı həmin ərazilərdə törədilmiş erməni vəhşiliklərini lentə alıb.

Başlanğıcını Zəfər yolundan götürən Füzuli-Hadrut avtomobil yolu

Jurnalistlərin ilk dayanacaq ünvanı Prezident İlham Əliyevin təməlini qoyduğu Füzuli-Hadrut avtomobil yolu oldu. Bu avtomobil yolunun inşası azad edilmiş ərazilərin bərpası üçün böyük əhəmiyyət daşıyır. Füzuli-Hadrut avtomobil yolu başlanğıcını Zəfər yolundan götürür və yeni inşa ediləcək Hadrut-Cəbrayıl-Şükürbəyli avtomobil yoluna birləşir.

Uzunluğu 13 kilometr olacaq bu yolda dörd hərəkət zolağı salınacaq, körpülər inşa ediləcək. Bu yolun inşası başa çatdıqdan sonra ətrafdakı şəhər və qəsəbələr müasir standratlara uyğun bərpa oluncaq. Füzuli-Hadrut avtomobil yolu, eyni zamanda, bölgənin turizm imkanlarını da artıracaq.

Qıpçaq türklərinin Edilli kəndi

Erməni saxtakarlığı bu kənddən də yan keçməyib. Separatçılar kəndi erməniləşdirməyə çalışsalar da, buna nail ola bilməyiblər. Xocavənd rayonuna aid olan Edilli kəndinin toponomiyasına diqqət yetirdikdə aydın olur ki, bu yaşayış məntəqəsinin ilk sakinləri Qıpçaq türkləri olub. Kəndin indiki adı da Qıpçaq türklərinin Ed tayfası ilə əlaqəlidir.

Edilli kəndinin sakini müəllim Qəhrəman Həsənov bildirir ki, bu kənd sonralar Qarabağ bəylərinin əsas mülklərindən olub. Sovet dövründə kənd əhalisinin böyük hissəsi azərbaycanlı ailələrdən ibarət idi. Onun sözlərinə görə, Edilliyə qonşu olan Axullu və Düdükçü kəndləri də daxil olmaqla, bu ərazidə az sayda erməni yaşayıb. 1980-ci illərin sonlarından etibarən Ermənistandan bu üç kəndə köç başlayıb.

Kənddə olduğumuz zaman diqqətimizi çəkən digər bir məqam yollara döşənən tikinti daşları oldu. Qəhrəman Həsənov deyir ki, bu daşlar və hasar kimi istifadə olunan darvazalar Füzuli və ona aid kəndlərdəki evlərdən erməni vandalları tərəfindən sökülən tikinti materiallarıdır.

Ordumuz tərəfindən məhv edilən qondarma rejimin "milli təhlükəsizlik xidmətinin başçısı" Kamo Aqacanyanın evi də Edilli kəndində olub.

Dünyanın ən qədim yaşayış məskənlərindən biri - Azıx mağarası

Sonra jurnalistlər Xocavənd rayonunun Azıx kəndi yaxınlığında yerləşən Azıx mağarasına gəldilər. Dəniz səviyyəsindən təxminən 1000 metr yüksəklikdə, Quruçay yatağında yerləşən Azıx mağarası dünyanın ən qədim yaşayış məskənlərindən biridir. Burada 1960-cı illərdə aparılmış arxeoloji qazıntılar nəticəsində qədim yaşayış izləri aşkar olunub.

Tarixçi alim Nazim Tapdıqoğlu ilə söhbət zamanı bildirdi ki, işğal illərində ermənilər Azıx mağarasında qanunsuz qazıntı işləri aparıb, tapılan arxeoloji materialları mənimsəyiblər. Mağaranın böyük hissəsi vandallar tərəfindən dağıdılıb. Düşmən mağaranın bəzi yerlərini uçurub və oradan silah anbarı kimi istifadə edib.

Prezident İlham Əliyev Azıxda olduğu zaman bildirib ki, “Bu mağaranı azərbaycanlı alim, arxeoloq Məmmədəli Hüseynov 1960-cı ildə aşkar etmişdir və ondan sonra burada tədqiqatlar aparılmışdır. Bu, dünyanın ən qədim insanının yaşayış yerlərindən biridir, Azərbaycan tarixinə məxsusdur, bizim tarixi sərvətimizdir. Ermənistan bu mağarada qanunsuz olaraq işlər aparmışdır, xaricdən qanunsuz olaraq alimlər gətizdirmişdir. Onlar bu mağaraya, bizim tarixi irsimizə böyük ziyan vurmuşlar. Onlar bu ziyanın hamısını ödəyəcəklər. Onları məcbur edəcəyik”.

Mağara ilə tanışlıq jurnalistlərdə unudulmaz təəssürat yaratdı. Şübhə yoxdur ki, bu tarixi abidə Qarabağa səfər edəcək turistlərin də böyük marağına səbəb olacaq.

Qədim Tuğ kəndi

Dəniz səviyyəsindən 1400–1500 metr yüksəklikdə yerləşən Xocavənd rayonun Tuğ kəndi Qarabağ Dizaq məlikliyinin mərkəzi olub. Kəndin yuxarı hissəsində Dizaq Məliyi mənşəcə alban olan Məlikyeqanın saray kompleksinin qalıqları mövcuddur. Saray kompleksi erməni vandalları tərəfindən dağıdılıb. Kənddəki Müqəddəs İohann kilsəsinin həyətində Dizaq məlikliyinin məlikləri dəfn edilib.

Qeyd edək ki, 13-cü əsrdə inşa edilən kilsə sovet dövründə klub kimi fəaliyyət göstərib. Sonradan mənfur qonşularımız bu kilsəni də erməniləşdirməyə çalışıblar. Tuğ kəndinin sakini Müşfiq Nəcəfov deyir ki, kəndin ilk və köklü ailələri məlikyeqanovlar, məlikaslanovlar və cahangirlilər olub. Hətta sovet dövründə də erməni ailələri Tuğda az sayda idi. Müşfiq Nəcəfovun sözlərinə görə, 1970-1980-ci illərdə Tuğ kəndində 270 azərbaycanlı ailəsi, çox az sayda da erməni olub.

Kənd sakini əlavə edib ki, 1989-1990-cı illərdən ermənilərin Ermənistandan Tuğ kəndinə köçürülməsinə başlanıldı. Köçüb gələnlər yerli ermənilər arasında məkrli təbliğat işləri apardılar. Bunun nəticəsi olaraq, Tuğda azərbaycanlı ailələrinə hücumlar təşkil olundu. Həmin hücumlar zamanı ermənilər həmsöhbətimiz Müşfiq Nəcəfovun evini də yandırıblar. Yerli azərbaycanlı əhaliyə kömək gəlmədiyi üçün onlar 1992-ci ilin əvvəlindən başlayaraq kənddən çıxmaq məcburiyyətində qaldılar.

Azərbaycan bayrağının qürurla dalğalandığı Hadrut qəsəbəsi

Media-tur çərçivəsində jurnalistlər sonuncu dayanacaq məntəqəsinə - Xocavənd rayonunun Hadrut qəsəbəsinə gəldilər. Xatırladaq ki, Prezident, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyev martın 15-də Hadrutda üçrəngli şanlı bayrağımızı qaldırıb. İndi Azərbaycan bayrağı burada qürurla dalğalanır.

Media nümayəndələri qəsəbədə sovet dövründə rayon partiya komitəsinin yerləşdiyi bina ilə tanış olub, habelə digər yerlərə baş çəkiblər.

1992-ci il oktyabrın 2-də işğal edilən Hadrut qəsəbəsi Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin həyata keçirdiyi hərbi əməliyyatlar nəticəsində 28 il sonra - 2020-ci il oktyabrın 9-da düşməndən azad olunub.

Prezident İlham Əliyev martın 15-də Hadrutda olduğu zaman qəsəbənin azad edilməsi əməliyyatından danışarkən deyib: “Hadrut qəsəbəsinin azad edilməsi çox uğurlu hərbi əməliyyat nəticəsində mümkün olmuşdur. İlk növbədə, ətraf dağlar götürüldü. Hadrutun ətrafında yerləşən yüksəkliklər Azərbaycan Ordusu tərəfindən götürüləndən sonra faktiki olaraq nəzarət Azərbaycan Ordusuna keçdi və Hadrut qəsəbəsinin işğaldan azad edilməsi artıq qaçılmaz idi. Deyə bilərəm ki, bütövlükdə 44 günlük müharibə zamanı mülki erməni əhali arasında itkilər kifayət qədər az idi. Ona görə ki, Azərbaycan Ordusu heç vaxt mülki əhaliyə qarşı müharibə aparmamışdır. Ermənilərdən fərqli olaraq, biz müharibə dövründə ancaq hərbi birləşmələrə qarşı müharibə aparmışıq, onları məğlub etmişik, onları torpaqlarımızdan qovmuşuq”.

Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi və ordumuzun rəşadəti nəticəsində bu gün doğma Qarabağımızda üçrəngli bayrağımız dalğalanır və əbədi olaraq dalğalanacaq.