CƏMİYYƏT
Həkim-cərrah: Bəzən bir yaralı üzərində beş həkim briqadası çalışmalı olurdu
Bakı, 1 oktyabr, AZƏRTAC
44 gün davam edən Vətən müharibəsi həm ön, həm də arxa cəbhədə xidmət göstərən qəhrəmanların şücaəti ilə yadda qaldı. Düşmən gülləsinə tuş gələn, minomyot atəşi nəticəsində qəlpə yarası alan, minaya düşərək ağır xəsarət alan hərbi qulluqçularımızın dadına ağ xələtli mələklər - həkimlər çatdılar. Pandemiyanın tüğyan etdiyi bir vaxtda aylarla koronavirusa yoluxan xəstələrin qulluğunda duran səhiyyə işçiləri Vətən müharibəsinin başlanması ilə bütün yorğunluqlarını unutdular. Onlar istər hərbçilərimizlə birlikdə ön cəbhədə, istərsə də arxa cəbhədə yorulmadan fəaliyyət göstərdilər. Təəssüf ki, çətin şəraitdə və təhlükələrlə üz-üzə qalaraq gecə-gündüz yaralılara xidmət edən ağxalatlı qəhrəmanlar arasında yaralananlar və şəhidlik mərtəbəsinə yüksələnlər də oldu.
Müharibə dövründə cəbhə bölgəsində fəaliyyət göstərən səhiyyə işçilərindən biri də Mərkəzi Neftçilər Xəstəxanasının həkim-cərrahı Seymur Xəlilovdur. O, Birinci Qarabağ müharibəsində də ön cəbhəyə könüllü yollananlar sırasında olub.
S.Xəlilov AZƏRTAC-a müharibə ilə bağlı xatirələrini bölüşərək deyib: “Birinci Qarabağ savaşında Kəlbəcər-Ağdərə istiqamətində gedən ağır döyüşlərdə həkim-feldşer kimi fəaliyyət göstərmişəm. Həmin vaxtlar Azərbaycan Tibb İnstitutunun - indiki Azərbaycan Tibb Universitetinin tələbəsi idim. Təxminən 3 ay müddətində cəbhədə oldum. Döyüş meydanında yaralılara ilk tibbi yardım göstərirdim. Yaralıların və şəhidlərin döyüş meydanından çıxarılmasını - evakuasiyasını təşkil edirdim.
Vətən müharibəsi zamanı isə həkim-cərrah kimi çalışmışam. Müharibə başlayan gün çalışdığım kollektivin bir qrup tibbi heyəti ilə könüllü olaraq cəbhə bölgəsinə yollandıq. Axşam hərbi hospitalların birində mövqe tutduq. Tibbi briqadanın nəzdində demək olar ki, bütün ixtisaslar üzrə həkimlər - ümumi cərrahlar, travmatoloq-ortopedlər, neyrocərrah, döş boşluğu cərrahı, həkim reanimatoloq-anestezioloq və orta-kiçik tibbi personalları var idi. Çox ağır və çətin bir mənzərə ilə qarşılaşdıq. Xeyli sayda yaralını qəbul etməyə başladıq. Onların böyük əksəriyyəti ağır yaralılar idi. Vətən müharibəsi aparılan döyüş taktikasına, silah və hərbi texnikaların xüsusiyyətlərinə görə Birinci Qarabağ savaşından fərqləndiyi kimi qeydə alınan yaralanmalar, travmalar, yaralıların ağırlıq dərəcəsi də tamamilə fərqlənirdi. Müştərək travmalar üstünlük təşkil edirdi. Əksər yaralılarda bədənin böyük sahələrini əhatə edən yanıqlar, eyni zamanda, baş, üz, göz, döş qəfəsi, qarın boşluğu yaralanmaları, ətrafların açıq yaraları, sınıqları müşahidə edilirdi. Hərbi qulluqçular bədənin müxtəlif sahələrində çoxsaylı qəlpə yaraları ilə gətirilirdilər. Bəzən bir yaralı üzərində iki, üç, hətta dörd və beş həkim briqadası çalışmalı olurdu. Əməliyyata alınan bir çox yaralıda həyatı vacib orqanların cırılması, dağılması, böyük ölçüdə qan itkilərinə rast gəlinirdi. Ətrafların açıq sınıqları, ətrafların qopması, yəni travmatik amputasiyaları üstünlük təşkil edirdi. Əksər yaralılar birbaşa döyüş meydanından gətirilirdilər. İşin təşkilinə gəldikdə isə hər şey normal qurulmuşdu və hər kəs öz yerində, işinin başında idi. İlk günlərdə bəzi çatışmazlıqlar olmasına baxmayaraq, qısa zaman ərzində hər şey tam şəkildə təşkil edildi. Dərman, tibbi ləvazimat və tibbi alətlər çatışmazlığı aradan qaldırıldı. Bu işdə dövlət qurumları və hətta müxtəlif vətəndaşlar bizə dəstək oldular. Yaralılar birinci qəbula gətirilir və elə oradaca çeşidlənirdilər. Yüngül yaralılara qəbul şöbəsində tibbi yardımlar göstərilirdi. Orta və ağır yaralılar isə qəbul şöbəsindən birbaşa əməliyyatxanalara qaldırılırdılar. Həkimlər ardıcıl qaydada bir-birini əvəz edərək işlərini davam etdirirdilər. Qeyd edim ki, orta və kiçik tibbi personal xüsusi fədakarlıq göstərirdi. Hər mərtəbədə reanimasiya şöbəsi təşkil olunmuşdu. Həkim-reanimotoloqların sayəsində ağır yaralılar və əməliyyat olunan xəstələrimiz salamat qalırdılar. Bizə kömək və dəstək məqsədilə digər tibb müəssisələrindən də gələnlər oldu. Hətta qardaş Türkiyədə təhsil alan bir qrup tələbəmiz bizə köməyə gəldilər”.
S.Xəlilov erməni terrorçularının Gəncə və Bərdə şəhərlərini raketlə vurmasından sonra şahidi olduğu hadisələrdən bəhs edərək deyib: “Gəncə hadisələri heç zaman yadımdan çıxmaz. Hər dəfə Gəncə şəhəri raketlə vurulanda yaralılar bizə gətirilirdi. Hətta Bərdə bombalanan zaman da yaralıların bir hissəsi fəaliyyət göstərdiyimiz hospitala yerləşdirildi. Gecə saatlarında yuxulu halda, cırılmış-didilmiş və qanla boyanmış paltarda gətirilən uşaqlar, yaşlılar hələ də gözlərimin qarşısından getmir. Şahid olduğum bir hadisə isə yaddaşıma ömürlük həkk olunub. Gecə saatlarında erməni vandalları yenə Gəncəni raketlə vurmuşdular. Yaralılar fəaliyyət göstərdiyimiz hospitala gətirilmişdi. Biz hər zaman belə bir hadisəyə hazır idik. Çünki şəhər bir neçə dəfə ermənilərin hədəfi olmuşdu. Yaralılar tez bir zamanda qəbul olundular. Qəbul şöbəsində tibbi yardımlar göstərdik. Ağır və ciddi yaralıları şöbələrdə yerləşdirdik. Bu zaman orta yaşlı bir qadın bizə yaxınlaşıb gəlininin bura gətirilib-gətirilmədiyi ilə maraqlandı. Qadın bildirdi ki, gəlini hamilədir və evdə tək olub. Yaralılar içərisində belə bir şəxsin olmadığını dəqiqləşdirdikdən sonra həmin qadın başqa tibb ocağına yollandı. Ancaq sabahı günü bir hamilə qadının dağıntılar altında qalaraq həlak olduğunu mətbuatdan eşitdim. Bu, mənə çox pis təsir etdi.
Yaralılarla çox yaxın münasibətimiz var idi. Bizə döyüş hadisələrindən maraqlı məqamları danışırdılar. Düşməni neçə darmadağın etməklərindən və torpaqlarımızı necə azad etməklərindən söhbət açırdılar. Hər dəfə rayonlarımız işğaldan azad olunduqca və bu xəbəri eşitdikcə böyük sevinc hissi yaşayır, daha böyük həvəslə, yorulmadan işləyirdik. Bir çox yaralılar bizə yaxınlaşaraq bildirirdilər ki, döyüşə qayıtmaq istəyirlər. Onları tezliklə sağaltmağımızı və döyüş yoldaşlarının yanına - cəbhə bölgələrinə qayıtmalarına kömək etməyimizi xahiş edirdilər. Sevindirici hadisələrdən biri də odur ki, yaralıların böyük əksəriyyəti salamat qalırdı. Ölüm göstəricisi demək olar ki, yox idi. Ağır yaralıların, ağır və ciddi əməliyyat keçirən xəstələrimizin vəziyyəti tez bir zamanda stabilləşir və onlar sağalırdılar.
Müharibə dövründə mənimlə birlikdə çiyin-çiyinə yorulmadan çalışan həkimlərə, orta və kiçik tibbi heyətin bütün üzvlərinə dərin minnətdarlığımı bildirirəm. Çox şadam və qürur duyuram ki, az da olsa igidlərimizə kömək edə bildim. Onların salamat qalmasında, sağlamlıqlarına qovuşmalarında payımın olmasına görə sevinirəm”.
Əslən Kəlbəcər rayonundan olan həkim-cərrah bu yaxınlarda doğulub boya-başa çatdığı yurdunu görmək imkanı da əldə edib: “Bu illər ərzində ürəyimlə, qəlbimlə doğulduğum yurda - Kəlbəcərə bağlı olmuşam. Yurdsuz olmaq, Kəlbəcərsiz yaşamaq hər zamanı məni narahat edib. Xəyallarımda ata-baba yurdumu canlandırıb, yuxularımda o yerləri görmüşəm. Heç zaman heç yerdə rahat olmamışam. Hər zamanı qayğılarla yaşamışam. Bir təbiət mənzərəsi, dağ, meşə, bulaq görəndə kövrəlmişəm, darıxmışam. Ancaq heç zamanı ümidsiz olmamışam və inanmışam ki, vaxt gələcək, o yerlərə qayıdacağıq. Çox şükürlər olsun ki, arzularım, istəklərim reallaşdı, yuxularım çin oldu.
Bu yaxınlarda doğulduğum rayonu - Kəlbəcəri ziyarət etdim. Çox şükürlər olsun ki, həsrətində olduğum belə bir ziyarət mənə də qismət oldu. 29 il qəlbimdə gəzdirdiyim, xəyallarımda canlandırdığım, yuxularda gördüyüm o yerlərə qayıtdım. Doğma rayonumu, dogulduğum, boya-başa çatdığım kəndimizi, dağıdılıb, viran qalan ata evimizi gördüm. Hisslərimi sözlə ifadə etmək çox çətindir. Gərək o görüşü gözlə görəsən və real yaşayasan. Sanki 29 ildən sonra təzədən dünyaya gəldim. Qəribədir ki, dünyadan köçən valideynlərimin, qohumlarımın, həmyerlilərimin ruhlarının şad olduğunu hiss etdim. Möhtəşəm Qələbəni, bu şərəfli tarixi bizə yaşadan şəhidlərimizə Allahdan rəhmət, qazilərimizə şəfa diləyirəm. Var olsun, rəşadətli Azərbaycan Ordusu! Yaşasın, Müzəffər Ali Baş Komandan! Qarabağ Azərbaycandır!”.