Son vaxtlar şəhər sakinləri gərgin həyat ritmindən, insanlar arasında münasibətlərdəki aqressiyadan şikayətlənirlər. Urbanizasiya, insanların içində tənhalıq, asudə vaxtını səmərəli qura bilməmək xəstəliklərə, ailə münaqişələrinə səbəb olur. Axı, bunun çarəsi çox sadədir: ürəyincə olan bir məşğuliyyət tapmaq lazımdır. Kimisi üçün bu, gizli hisslərə toxunan şeir ola bilər, kimisi isə ürəyinə yaxın şəxsin cizgilərini əks etdirməklə və ya yaşadığı küçənin bir guşəsini karandaşla təsvir etməklə rahatlıq tapır. Lakin allah vergisi hər kəsə nəsib olmur və bizi adi gündəlik həyatdan ayırıb “uzaq gözəlliyə” çəkib aparan incəsənət əsərlərindən zövq almaq lazım gəlir.

Azərbaycanın qədim şəhərlərini - Şuşa, Şəki, Ordubad və Gəncəni, Bakının ürəyi sayılan İçərişəhəri əks etdirən professor Elturan Avalovun qrafika əsərləri dəqiq texnikası, öz hiss-həyəcanını ötürmək bacarığı ilə diqqəti cəlb edir.

...Şuşadakı Çuxur məhəllə. Elturan müəllimin bu işinə tamaşa etdikdə mən sanki yay tətilində ailəliklə Bakıdakı bürküdən qaçıb Şuşaya, Azərbaycanın musiqi tarixi şəhərinə getdiyimiz qayğısız uşaqlıq illərimə qayıdıram, oradakı uşaqlarla keçirdiyimiz günləri xatırlayıram.

Rəssamın əsərlərində İçərişəhər onun dar küçələri ilə gəzən insanı qoynuna alan sakit və müdrik ada kimi göz önündə canlanır.

Rəssam AZƏRTAC-ın müxbiri ilə söhbətində deyib ki, rəsm çəkməyə həvəs onda lap uşaqlıqdan yaranıb. Avalovların evində qayğı ilə qorunub saxlanan “Molla Nəsrəddin” satirik jurnalındakı karikaturaları nəzərdən keçirməklə o, jurnalın nəşrinin ilk illərində orada çalışmış, bu və ya digər komik personajları əks etdirmiş alman rəssamları Şmerlinqin və Rotterin üslubunu və ştrixlərini öyrənib. Lakin memarlıq Elturan Avalovun əsas peşəsinə çevrilib. Azərbaycanın Əməkdar İncəsənət Xadimi, Şərq Ölkələri Beynəlxalq Memarlıq Akademiyasının və Beynəlxalq Ekoenergetika Akademiyasının həqiqi üzvü, Azərbaycanın iki yaradıcılıq ittifaqının - rəssamlar və memarlar ittifaqlarının üzvü, Memarlıq və İnşaat Universitetinin təsviri sənət kafedrasının müdiri, professor Elturan Avalov bir sıra kitabların, o cümlədən “Şuşa şəhərinin arxitekturası” monoqrafiyasının, habelə dörd albom-monoqrafiyanın - “Arxitektorun gözü ilə” (Bakı, 1978-ci il) “Elturan” (1986-cı il), “Şuşa. Qrafika”, “O olmasın, bu olsun” rəssam Elturanın gözü ilə” əsərlərinin müəllifi və həmmüəllifidir. Bu əsərlərdə onun 300-dən çox qrafika işinin reproduksiyaları vardır.

“Şuşa. Qrafika” albomu 2008-ci ildə Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə çapdan çıxıb. Bir çox Avropa dillərində nəşr olunmuş bu albomda “Qafqaz konservatoriyasının” təkrarsız memarlığını əks etdirən qrafika əsərləri təqdim edilib. Bundan başqa, həmin əsərlər əsasında açıqcalar dəsti hazırlanıb və nəşr edilib.

Professor Azərbaycanın memarlıq və incəsənət tarixinin problemlərinə dair 60-dan çox elmi kitabça və məqalə dərc etdirib, Bakı, Vilnüs, Daşkənd, Kiyev, Moskva, Kazan, Riqa və Strasburqda onun 500-dən çox qrafika əsəri çap olunub.

Böyük musiqi pərəstişkarı olan və fortepiano çalmağı xoşlayan sənətkar dahi Üzeyir Hacıbəylinin əsərlərinə bir çox qrafika və rəsm əsərləri çəkib. 1985-ci ildə Moskvada rəssamın Azərbaycanda professional musiqinin banisinin 100 illiyinə həsr olunmuş fərdi sərgisi keçirilib. Ekspozisiyada onun 100 qrafika əsəri nümayiş etdirilib. 2008-ci ildə çapdan çıxmış “O olmasın, bu olsun” rəssam Elturanın gözü ilə” albomunda Üzeyir Hacıbəylinin operettasının motivləri əsasında çəkilmiş işlərin reproduksiyaları çap edilib. 2005-ci ildə Bakıda dahi bəstəkarın yubileyi münasibətilə rəssamın “O olmasın bu olsun”, “Arşın mal alan” & Elturan” adlı daha bir fərdi sərgisi keçirilib.

Əsərlərini müxtəlib janrlarda yaradan Elturan Avalov Bakıda (1985, 1988, 1994, 2001, 2005, 2006-cı illər), Moskvada (1985-ci il), İstanbulda (1999-cu il) keçirilmiş 30-dan çox rəsm sərgisinin, o cümlədən fərdi sərgilərin iştirakçısıdır.

Bir çox insanlar bu və ya digər bir mahnını eşitdikdə onun musiqisini vizual şəkildə tamamlayırlar. Elturan Avalov isə öz sevimli mahnılarını sadəcə rəsmlərdə əks etdirir. Fikrət Əmirovun “Reyhan”, “Qoy gülüm gəlsin, ay nənə”, “Ay qız, kimin qızısan”, “Ay bəri bax, bəri bax”, “Güləbatın” və digər Azərbaycan xalq mahnıları rəssamın əlində mini-tamaşaya çevrilir. Bu mahnılara çəkdiyi illüstrasiyalar rəssamın “Qobustan” jurnalında çap olunmuş işlərini görüb müəlliflə tanış olmaq istəyən görkəmli müğənni Rəşid Behbudov ilə tanışlığına səbəb olub.

Rəssam, həmçinin “Sevil”, “Yevgeni Onegin”, “Aida”, “Karmen” operalarına da illüstrasiyalar çəkib. Elturan müəllimin “Dirijor”, “Pianoçu” adlı zarafatyana təsvirlərində ustalıqla əks etdirdiyi yaradıcılıq əzabları, şübhəsiz, hamıda, hətta incəsənətdən uzaq olan adamlarda da xoş təbəssüm oyadır.

Gənclik illərində Elturan Avalov multiplikasiya ilə məşğul olmağı qərara almışdı. Tanınmış multiplikator Fyodor Xitrukla görüşmək ümidi ilə Moskvaya getmişdi. Görüş baş tutmasa da, Xitrukun bakılı gəncin işləri ilə tanış olan həmkarları ona quruluşçu-rəssam peşəsinə yiyələnməyi məsləhət görürlər. Lakin görünür, tale onun yenidən Bakıya qayıdıb öz inşaatçı valideynlərinin işini davam etdirməsini lazım bildi.

Rəssamın çəkdiyi əsərlər dünyanın müxtəlif şəhərlərində muzey və xüsusi kolleksiyalarda saxlanır və yəqin ki, çoxları bu rəsmlərə baxanda ən unudulmuş xatirələrini yada salırlar.

Rəssam təəssüflə deyir: “Çox vaxt öz yaddaşımda qalan Şuşanı çəkirəm. Əfsuslar olsun ki, Rəşid Behbudovun atasının - məşhur xanəndə Məcid Behbudovun evini çəkə bilmədim”. Şuşada hər ev Azərbaycan mədəniyyətinin tarixində iz qoymuş hər hansı bir məşhur şəxsiyyətin adı ilə bağlıdır.

Həyat davam edir, bütün müharibələr nə vaxtsa bitir və inanırıq ki, Elturan Avalovun qədim Şuşaya aid yeni qrafik zarisovkalarını naturadan çəkəcəyi gün uzaqda deyil.

Nərgiz Sadıxlı

AZƏRTAC-ın müxbiri