Akademik Milli Teatrın səhnəsinə vəsiqə alan əsərlərin yüksək bədii dəyəri olmalıdır

Bakı, 30 sentyabr, Abdulla Suvar, AZƏRTAC

Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrının Bədii rəhbəri, Əməkdar incəsənət xadimi Mehriban Ələkbərzadə AZƏRTAC-a müsahibə verib. Müsahibəni təqdim edirik.

-Mehriban xanım, vaxtı ilə işlədiyiniz Milli Dram Teatra yenidən gəlişiniz sizdə hansı ovqat yaratdı?

-İlk növbədə onu deyim ki, mən evimə qayıtdım. Əslində bu, həm də bir zərurət idi. 25 il çalışdığım teatrdan məcburi səbəblərdən uzaq düşmüşdüm. Onillik fasilədən sonra nəhayət ki, doğma teatra qayıtdım. 10 illik zamanda ölkəmizin az qala bütün paytaxt teatrlarında çalışmışam. Hər teatra da öz töhfəmi vermişəm. Çalışdığım sənət ocaqlarının inkişafında da az-çox xidmətim olub. Bu xidmətim sevgi ilə olub. Amma Milli teatr mənim yaradıcılığımın beşiyidir. Xüsusidir. Odur ki, bu qayıdış zərurət idi.

-Prezident İlham Əliyev Azərbaycan peşəkar milli teatrının 150 illik yubileyinin qeyd edilməsi haqqında Sərəncam imzalayıb. Bədii rəhbəri olduğunuz sənət ocağı bu əlamətdar yubileyi necə qeyd edir?

- Əlbəttə, 150 illik tarix, əslində, böyük hesabatdır. Teatr xalqımızın mədəni sərvətidir, onun qorunması və inkişaf etdirilməsi Azərbaycan dövlətinin mədəniyyət siyasətinin əsas prioritetlərindən biridir. Teatr mədəniyyətin ən intellektual və ən çətin növüdür. Teatr hər bir millətin mədəni səviyyəsinin göstəricisidir. Bu səbəbdən xüsusi dəyərə, xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Nəzərə alsaq ki, son illər, hətta son günlər biz tariximizin ən qürurlu səhifəsini yaşayırıq, o zaman çiynimizə daha böyük vəzifə düşür. Biz Zəfərimiz və Ordumuzun qəhrəmanlığı ilə bağlı əsərlərə səhnə həyatı verilməli, torpağımızın işğaldan azad edilməsində göstərilən şücaəti əks etdirməliyik. Artıq mühüm çalışmalara start verdik. Biz bu ideya üçün müasir dramaturqlardan tutmuş, istedadlı teatr rejissorları, rəssamları və bəstəkarlarının xüsusi müsabiqəsinə başlayacağıq. Bu fəaliyyəti gerçəkləşdirmək üçün hüquqi müstəvidə işlər gedir.

Teatrın ənənəvi fəaliyyətinə gəldikdə repertuar siyasəti əsas gündəmdədir. Sonuc budur ki, Akademik Milli Teatrın səhnəsinə vəsiqə alan əsərlərin yüksək bədii dəyəri olmalıdır. Eksperiment, sınaq xarakterli işlər bu teatra yaraşmır. Ona görə də teatrın bu günü və sabahı naminə bütün məram və hədəfləri nəzərə alaraq bu ilin mayından həm bu il, həm də gələn il və sonrakı il üçün repertuar planını hazırlamışıq. Şübhəsiz ki, 150 illik tarix böyük bayramdır. Həm də təkrar edirəm, hesabat və xidmətin miqyasına bir baxışdır. Milli teatrın şərəfli keçmişi var. Amma işıqlı sabahı da olmalıdır deyə, son durğunluq illərinin əvəzini çıxmalıyıq. Biz də peşəkar milli teatrımızın 150 illik yubileyinə yeni tamaşalarla öz töhfəmizi vermək istəyirik.

- Akademik Milli Dram Teatrı “Qarabağnamə” tamaşası ilə yeni mövsümü açdı. Yeni mövsümə necə hazırlaşmısız, səhnəyə qoyulan yeni tamaşalar hansılar olacaq?

-Teatr tamaşası bir aya, bir həftəyə başa gəlmir. Yeni tamaşa deyəndə onun arxasında azı üç aylıq bir zaman dayanır. Ötən teatr mövsümünün sonunda repertuarda olan bütün tamaşalarına xüsusi baxış keçirdik. Yeni mövsümdə onların hansını əvəzlənməsi, hansının üzərində iş aparılması barədə iş apardıq. Məsələn, repertuardakı “Qarabağnamə” tamaşası. Madam ki, bu əsər bizim repertuarda mütləqdir, o zaman əsəri yeni quruluşda hazırlamaq qərarına gəldik. Tamaşanın əvvəlki variantı Qarabağın işğalı vaxtı hazırlanmışdı. Köhnə tamaşadır. İndi biz zəfər dolu tarix yaşayırıq. Hadisələrə baxışımız dəyişib. Qarabağ öz əzəli və əbədi sahibinə qayıdıb. Ona görə də tariximizə, keçmişimizə də yeni gözlə baxmaq zərurəti yaranıb. Yeni aktyor heyəti və yeni konsepsiya ilə bu əsərə yeni quruluş verilməlidir. Bu isə zaman və vəsait tələb edir. Bizim isə siyahımızda yetərincə belə tamaşalar var. Əlbəttə, repertuar dəyişilməlidir. Milli teatrın repertuarında mütləq H.Cavid, C.Cabbarlı, M.F.Axundzadənin yeni quruluşda yeni tamaşaları da olmalıdır. Amma bu uzun zaman tələb edir. 2024-cü və 2025-ci illər repertuarında bu işlər reallaşmalıdır.

Bu yeni mövsüm planında üç yeni tamaşanın hazırlanmasını nəzərdə tutmuşuq. Nəzərə alın ki, bu 3 tamaşa planlaşdırılmamış, nəzərdə tutulmayan, ekstra qərarla hazırlanan tamaşalardır. Biz bu ilin oktyabrında teatra dəvət edilmiş rejissor Ərşad Ələkbərovun quruluşunda Anarın “Dantenin yubileyi” tamaşasının premyerasını, noyabr ayında isə rejissor Nihad Qulamzadənin quruluşunda Ş.Qurbanovun “Sənsiz” tamaşasının premyerasını keçirəcəyik. İlin sonunda isə teatrsevərlərə mənim quruluşumda “Əsrə bərabər gün” tamaşası təqdim edəcəyik. “Əsrə bərabər gün” teatr tariximizdə olduqca mürəkkəb, mühəndis qurğulu, yeni bir tamaşa kimi nəzərdə tutulub. Bu, çox böyük zəhmət və zaman tələb etsə də, biz kosmik sürətlə bu ilin sonuna qədər ona səhnə həyatı verməyə çalışacağıq.

- İkinci Qarabağ müharibəsində tarixi Zəfərdən bəhs edən əsərlər təqdim olunacaqmı?

-Əlbəttə. Teatr həmişə fəal mövqeyi ilə seçilib və ictimai fikrin ön sıralarında dayanaraq cəmiyyətin mədəni tərəqqisinə və milli şüurun inkişafına əhəmiyyətli təsir göstərib. Vətən müharibəsi, düşmən üzərində xalqımızın əldə etdiyi böyük Qələbə, Ulu Öndərin sözləri ilə desək, Azərbaycanın “dünyaya günəş kimi doğmağı” yeni bir tarixi situasiya, ölkəmizin həyatında başlanan yeni bir mərhələ yaradıb. Bu gün bizim də bu məzmunda tamaşalara quruluş vermək, əslində, bizim xidməti borcumuzdur. Bu teatrın qələbəmizə verə biləcəyi töhfədir.

Zəfərimizlə bağlı təqdim edilən tanış olduğumuz əsərlər içində cəmi iki pyes daha müsbət dəyərləndirilir. Onları da 2024-cü ilin iş planına daxil etmişik. Bunlar iyun ayından bəri görülən işlərdir və güman edirəm ki, teatrsevərləri ölkənin baş teatrının səhnəsində çox maraqlı tamaşalar gözləyir..

-Peşəkar bir sənət adamı kimi sizcə, bu gün Azərbaycanda teatr sahəsində nə kimi problemlər var?

-Bu gün teatrlarımızda ciddi problem - yeni nəsil, gənc kadr məsələsidir. Müvafiq əmrə əsasən 65 yaş və bu yaşdan yuxarı işçilərlə müqavilə məsələsi gündəmin ən çətin məsələsidir. Burada mürəkkəb durum var. Mən düşünürəm ki, aktyorun yaşı olmur. Bugünkü yaşlı nəsil hər mənada bizim üçün dəyərdir. Amma teatrın dəqiq işçi sayı var. Universitetdə hər il aktyor peşəsini mənimsəyən onlarla gənc məzun olur. Onlarla işləmək, onları peşəkar teatrlarda yeni, növbəti nəsil kimi davamlı prosesin bir hissəsinə çevirmək kimi çətinliklərimiz var. Bu köhnədən imtina etmək bahasına olmamalıdır. Biz Milli Teatr olaraq yaradıcı laboratoriya (studiya) yaradırıq. Burada teatra lazım olan gənc mütəxəssislərin hazırlanmasına çalışacağıq. Məhz bununla da yaşlı nəsli bu prosesə cəlb edərək, onların təcrübəsi əsasında gənc kadrları məxsusi bu teatr üçün yetişdirmək niyyətindəyik. Düşünürük ki, bu laboratoriya istedadlı gənclərin böyük səhnəyə vəsiqə qazanmasına təkan verəcək. Bu, həm də yaşlı və peşəkar sənət adamlarımızın məşğulluğu, onların doğma teatra verəcəyi böyük töhfə olacaq. Cavabı yekunlaşdırsaq - həll edilməli problemlər 1-Repertuar, 2-Truppa, 3-Tanıtım.

– Uzun müddət müxtəlif sənət məkanlarında, eləcə də televiziyada uğurlu layihələrə imza atmısınız, bu gün teatrı tamaşaçıya sevdirmək üçün hansı zəruri addımlar atılmalıdır?

- Teatr gördüklərimizin inikası deyil, təxəyyülümüzdəkini səhnəyə köçürmək sənətidir. Teatr tamaşaçını düşündürməyə vadar edən sənətdir. Reallığın özünü də, düşüncə və fəlsəfi (təxəyyül) qatından keçirərək sənət dilində təqdim etməlidir. Əslində, sənətin gücü də bununla ölçülür. Zaman sürətlə ötür. Dünən üçün yeni yanaşma bu gün artıq primitiv formaya çevrilir. Texnologiyanın bu qədər sürətli inkişafı ilə müqayisədə teatr texniki formada olmasa da, mətləbə kreativ yanaşması ilə müasir olmalıdır. Bu sənət adamından avanqard, güclü, çevik düşüncə, həm də təsir gücü olan təxəyyülə sahib olmağı tələb edir. Bu, sənətlə məşğul olan hər kəs üçün keçərli olmalıdır.

-Vaxtilə Milli Dram Teatrının aktyorları arasında yaranan söz-söhbətlər cəmiyyətdə də birmənalı qarşılanmırdı. Bu gün belə söz-söhbətlərin yaranmaması üçün teatrda iş necə qurulub?

-Teatr xeyli müddət bir az durğun dönəm yaşayıb. Əslində bu söz-söhbətlərin ən birinci səbəbi durğunluqdur. Aktyorların hamısı işləmirdilər, yeni tamaşalar çox az hazırlanırdı, rejissorlar dəvət olunmurdu. Yəni, istənilən halda yaradıcılıq prosesi normal getmirdi. Teatr aktyorunu sevməlidir. Teatr aktyoru ilə fəxr etməlidir. Aktyor da bunun üçün zəhmət və istedadını əsirgəməməlidir. Mən düşünürəm ki, artıq teatrda məhz bu cür yaradıcı mühit tətbiq edirik. Məncə artıq hər şey qaydasındadır.

-Sizin, eləcə də yaradıcı heyətin iş qrafikiniz necədir, iş saat neçədə başlayıb, neçədə qurtarır və yaradıcı heyətdən digər işlə, tutaq ki, serial çəkilişlərində iştirak edənlərə şərait yaradılırmı?

-Yaradıcı iş digər müəssisələrdəki kimi bəlli qrafiklə tənzimlənmir. Normal iş qrafikindən fərqli rejimdir. Amma ilk gördüyüm işlərdən biri teatrda nizam-intizam məsələsi oldu. Teatr əsas iş yeri olaraq qəbul olunmalıdır. Burada ştatda olan aktyor üçün birinci və ümdə məsələ teatr fəaliyyətidir. Ondan sonra film və serial fəaliyyətləri nəzərə alına bilər. Hər halda teatrdakı məşq prosesinə mane olan işlər qəbuledilməzdir. Düşünürəm ki, aktyorun yaradıcılığını məhdudlaşdırmaq olmaz, lakin o, işini teatra uyğun qurmalıdır. Əgər o, konkret teatrda çalışırsa... Bundan sonra, o digər serial və çəkilişlər üçün sərbəstdir. Aktyor azad sənətkar kimi də fəaliyyət göstərə bilər. İstədiyi vaxt filmə, seriala çəkilə bilər və biz onu gərək olduğu zaman hansısa rola dəvət edə bilərik. Amma teatrın ştatında olan aktyor üçün birinci yerdə çalışdığı kollektivdə gördüyü iş dayanmalıdır.

- Teatrın əvvəlki şöhrətini qaytarmaq üçün hansı planlar var?

-Planlarımız çoxdur. Dəyərli ziyalı və fikir adamlarından ibarət yeni bədii şura yaratmışıq. Onlardan gözləntilərimiz çoxdur və hesab edirəm ki, şura teatrın inkişafına çox müsbət təsir göstərəcək. Qarşıdakı teatr mövsümü üçün repertuar planı tərtib etmişik və onu Şura üzvləri ilə də müzakirə edəcəyik. Bu ilin sonuna qədər olan üç yeni tamaşanı və daha 3 illik iş planımızı tənzimləyirik. Bu, ən azı 8-10 yeni tamaşa və bir sıra repertuarda olan köhnə tamaşalara yeni quruluş vermək deməkdir. Bunlarla yanaşı, sənət adamlarının yubileyləri, əlamətdar hadisələrin qeyd edilməsi, ölkədaxili qastrol səfərləri, həmçinin yaxın ölkələrə səfərlər nəzərdə tutulub.

Bu gün dünya yeni "inteqrasiya dalğasını" yaşayır. Teatrın inteqrasiyaya daha çox ehtiyacı var. Yeni yaradıcı laboratoriya və studiyaların yaradılması istiqamətində də iş gedir. Onu yaxın vaxtlarda tamamlamağa çalışırıq. İş çoxdur, vaxt isə sürətlə gedir. Zamanı bu strategiya ilə idarə etmək isə bizim arzumuz olmaqla yanaşı, həm də məqsədimizdir. Lakin ümid etməyə dəyər ki, ən yaxın vaxtlarda Azərbaycan Milli Dram Teatrı hazırladığı yeni və rəngarəng tamaşalarla sənətsevərlərin görüşünə gələcək.