Bakı, 7 yanvar, AZƏRTAC

Qloballaşma müasir dünyada milli kimliklərə ciddi təsir edən bir prosesdir. İnformasiya texnologiyalarının inkişafı, sərhədsiz iqtisadi əlaqələr və mədəni mübadilə prosesləri dünyanın “kiçilən” bir cəmiyyətə çevrildiyini nümayiş etdirir. Lakin bu, eyni zamanda, milli kimliklərin qorunması və millətçiliyin yüksəlməsi kimi məsələləri də gündəmə gətirir. Xüsusilə bəzi ölkələrdə qloballaşmanın yaratdığı mədəni assimilyasiya qorxusu milli kimliklərin itirilməsi ilə bağlı narahatlıq yaradır. Azərbaycan isə bu proseslərdə həm öz milli kimliyini qorumağa çalışan, həm də qloballaşmaya inteqrasiya edən ölkə kimi bir nümunədir.

Qloballaşmanın milli kimliklərə təsiri

Qloballaşmanın milli kimliklərə təsiri fərqli ölkələrdə müxtəlif şəkildə ortaya çıxır. Qloballaşma nəticəsində böyük dövlətlərin populyar mədəniyyəti daha kiçik ölkələrin yerli mədəniyyətlərini sıxışdırır. ABŞ-ın Hollivud kinosu və pop musiqisi kimi “yumşaq güc” vasitələri buna ən bariz nümunədir. Bundan başqa, sosial media platformaları, qlobal internet və televiziya kanalları dünyanın hər yerindən eyni məzmunu izləməyi mümkün edir, lakin bu, milli mədəniyyətlərin qlobal normaya uyğunlaşmasına səbəb ola bilər. Qloballaşmanın təsiri ilə bəzi ölkələrdə milli-mədəni “dirəniş” hərəkatları başlayır. Məsələn, Hindistanda hindu millətçiliyi və ya Avropada sağçı populist partiyaların yüksəlişi bu tendensiyanı təsdiqləyir. Azərbaycan özünün coğrafi və mədəni mövqeyinə görə digər ölkələrdən fərqlənir. Bu baxımdan Azərbaycanın milli kimliyini qorumaqla yanaşı, qloballaşma prosesinə uyğunlaşması maraqlı bir model təqdim edir. Dil və mədəniyyət - Azərbaycan dili və ədəbiyyatı qloballaşma dövründə dövlətin əsas mədəniyyət siyasəti vasitəsilə qorunur. Məsələn, Ümummilli Lider Heydər Əliyevin milli-mədəni irsə verdiyi önəm bu istiqamətdə mühüm addımlar atılmasını təmin edib. Mədəniyyətlərarası dialoq - Azərbaycan multikulturalizm siyasətini uğurla həyata keçirərək milli kimliyin zənginliyini göstərir. Bakı Beynəlxalq Humanitar Forumları bu siyasətin əsas nümunəsidir. Qlobal inteqrasiya - Azərbaycanın qlobal layihələrdə iştirakı milli kimliyin qorunması ilə yanaşı, dünya siyasətində fəal yer almaq qabiliyyətini də göstərir. Məsələn, enerji diplomatiyasında Azərbaycan TANAP və TAP kimi qlobal enerji layihələri ilə milli maraqlarını qoruyaraq dünya iqtisadiyyatına inteqrasiya edir. Mədəniyyət diplomatiyasında isə “Eurovision” kimi beynəlxalq tədbirdə iştirak milli mədəniyyəti tanıtmaqla yanaşı, qlobal normalara uyğunlaşmağı da tələb edir.

Millətçiliyin yenidən yüksəlişi

Son illərdə qloballaşmaya qarşı müxtəlif ölkələrdə millətçi hərəkatlar güclənib. Bunun əsas səbəblərindən biri iqtisadi bərabərsizlikdir. Məsələn, ABŞ-da “Trumpçılıq” (siyasi hərəkat) və Böyük Britaniyada “Brexit” (Böyük Britaniyanın Avropa İttifaqından çıxışı) bu narazılığın nəticəsi olaraq baş verib. Bundan başqa, kimlik böhranı da bu səbəblər sırasındadır. Müxtəlif mədəniyyətlərin birləşməsi bəzi millətlərdə kimlik böhranına səbəb olub. Avropa İttifaqında sağçı populizmin artması buna bir nümunədir. Azərbaycanın güclü mədəni siyasəti və qloballaşma ilə milli kimliyin balansını təmin edən yanaşması, xüsusilə Avropanın bəzi ölkələrindən fərqlidir. Qloballaşma və millətçilik arasında balans yaratmaq üçün müxtəlif strategiyalar mümkündür. Azərbaycan multikulturalizm siyasəti ilə dünyaya nümunə göstərir. Bu, müxtəlif mədəniyyətlərin dinc birgəyaşayışını təmin etmək üçün səmərəli üsuldur. Millətçiliyin mənfi təsirlərinin qarşısını almaq üçün regional əməkdaşlıq da mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycanın Türk Dövlətləri Təşkilatında iştirakı buna bir nümunədir. UNESCO-nun dünya irs siyahısına daxil olan Azərbaycan abidələri milli kimliyin qorunması üçün beynəlxalq səviyyədə mühüm rola malikdir.

Qloballaşma çağında Azərbaycan nümunəsi

Millətçilik milli kimliklərin qorunması üçün vacib olsa da, bu kimliklərin digər mədəniyyətlərlə dialoqa açıq olması ilə qloballaşma prosesinə uyğunlaşa bilər. Azərbaycan bu sahədə milli dəyərləri qorumaqla yanaşı, qlobal platformalarda fəal iştirak etməklə unikal bir tarazlıq modeli təqdim edir. Qloballaşmanın milli kimliklərə təsiri qaçılmazdır, lakin hər bir dövlətin bu təsirləri idarə etmə qabiliyyəti onun daxili siyasətindən asılıdır. Azərbaycan öz balanslı yanaşması ilə həm milli kimliyini qoruyur, həm də qlobal miqyasda fəal rol oynayır. Sərhədsiz dünya hələlik mümkünsüz görünsə də, mədəniyyətlərarası dialoq və əməkdaşlıq bu istiqamətdə mühüm addımlar ola bilər. Azərbaycanın multikulturalizm siyasəti, TANAP və TAP enerji layihələri, Bakı Beynəlxalq Humanitar forumları, UNESCO-nun siyahısına daxil olan milli mədəni irs kimi yanaşmaları ölkəmizin qloballaşma və milli kimlik arasındakı tarazlığı qorumaqda uğurla irəlilədiyini sübut edir.