SİYASƏT
Azərbaycanla Türkiyənin qardaşlıq münasibətləri türk dövlətləri arasında qarşılıqlı etimad mühitini formalaşdırıb
![Azərbaycanla Türkiyənin qardaşlıq münasibətləri türk dövlətləri arasında qarşılıqlı etimad mühitini formalaşdırıb](/files/2023/3/1200x630/16942626806058852724_1200x630.jpg)
Bakı, 9 sentyabr, AZƏRTAC
Qlobal iqlim dəyişiklikləri, müharibələr, münaqişələr, terrorizm, aqressiv separatizm və onların doğurduğu çoxsaylı problemlər, təbii ehtiyatların sürətlə tükənməsi, ətraf mühitin çirklənməsi və digər səbəblərdən dünyada baş verən təbii, texnogen, ekoloji və bioloji-sosial fəlakətlərin sayı sürətlə artır və təkcə ayrı-ayrı dövlətləri deyil, bütün bəşəriyyəti yeni çağırışlar qarşısında qoyur, mülki müdafiə mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsi və birgə mülki müdafiənin təşkili kimi həyati əhəmiyyət daşıyan məsələləri ön plana çıxarır.
Bu fikirlər Əməkdar jurnalist Elçin Mirzəbəylinin Türk Dövlətləri Təşkilatının üzv və müşahidəçi dövlətlərinin təbii fəlakət və fövqəladə halların idarə edilməsi üzrə nazirlərinin Bakıda keçirilən ikinci görüşünün əhəmiyyəti barədə analitik məqaləsində yer alıb. AZƏRTAC məqaləni təqdim edir.
Fövqəladə birlik
Türkiyədə baş verən və 50 mindən çox insanın ölümünə səbəb olan zəlzələnin dəhşətli mənzərəsi sübuta yetirdi ki, hətta böyük iqtisadi potensiala və insan resurslarına malik olan dövlətlərin imkanları genişmiqyaslı təbii fəlakətlərin nəticələrini aradan qaldırmaq üçün yetərli deyil. Miqyasından asılı olaraq, təbii fəlakətlərin, texnogen qəzaların və digər fövqəladə halların nəticələrinin aradan qaldırılması, artıq klassik mülki müdafiə anlayışı çərçivəsindən xeyli kənara çıxıb, milli və qlobal təhlükəsizlik məsələsinə çevrilib. Lakin maraqlı məqamlardan biri də təbii, texnogen, ekoloji və digər fəlakətlərin bir çox hallarda müharibələrdən daha ağır nəticələrə yol açdığına baxmayaraq, beynəlxalq hüququn fövqəladə hallara münasibətdə hələ də təkmil olmaması, sözügedən istiqamətin hələ də “yeni” sayılmasıdır. Bu sahədə dünyanın nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlarının hazırladığı hesabatlar da sübuta yetirir ki, bir çox hallarda milyonlarla insanın fundamental hüquqlarının təmin edilməsinə maneə yaradan, on, yaxud yüzminlərlə insanın ölümünə səbəb olan təbii və texnogen fəlakətlərin nəticəsinin aradan qaldırılması üçün gərəkli olan beynəlxalq hüquqi bazanın yaradılmasına, ayrı-ayrı dövlətlərin geosiyasi maraqlarının ifadə olunmasında alətə çevrilən və fundamental əhəmiyyət kəsb etməyən, məhdud sayda insanı və ya kiçik qrupları əhatə edən hüquqi sənədlərdən daha az diqqət ayrılır. Bu isə, öz növbəsində təbii fəlakətlərin nəticələrinin aradan qaldırılmasında qlobal məsuliyyətin stimullaşdırılmasına maneə yaradır, qarşılıqlı dəstəyi və yardımlaşmanı könüllülük müstəvisinə keçirir.
Bu sahədə narahatlıq doğuran başqa bir məqam isə, təbii fəlakət, texnogen qəza və digər bu qəbildən olan fövqəladə halların nəticələrinin aradan qaldırılmasında, hətta regional təsisatların belə ciddi struktur və mexanizmlərə malik olmamasıdır. Doğrudur, təcrübədə sözügedən istiqamətdə MDB, Avropa Şurası, Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı və digər regional təsisatlarda, ümumi müddəalardan ibarət olan razılaşmalar əldə edilib, ancaq bu razılaşmaların heç biri birgə mülki müdafiə mexanizmlərinin yaradılması ilə nəticələnməyib, əsasən nəzəri xarakter daşıyıb.
Bu baxımdan, Türk Dövlətləri Təşkilatının Mülki Müdafiə Mexanizmlərinin yaradılması istiqamətində qəbul edilən qərarlarını, həmçinin TDT-yə üzv olan dövlətlərin başçılarının göstərişlərinə uyğun olaraq, TDT-nin fəlakət və fövqəladə falların idarəedilməsi üzrə nazirlərinin prosesin intensiv bir şəkildə praktik müstəviyə keçirilməsi ilə bağlı səylərini regional və qlobal əhəmiyyət daşıyan nümunə hesab etmək olar.
Tarixi missiya
Tarix boyu türk xalqları və dövlətləri arasında mənəvi körpülərin möhkəmləndirilməsində ideoloji platforma missiyasını yerinə yetirən Azərbaycan, qarşılıqlı münasibətlərin iqtisadi, siyasi, mədəni, humanitar və digər istiqamətlərdə inkişafı üçün səylərini əsirgəmir, təşəbbüsləri və praktik addımları ilə bu mühüm və tarixi prosesə öz töhfəsini verir.
Şübhəsiz ki, sözügedən prosesin təməlində Azərbaycan-Türkiyə münasibətləri dayanır. Azərbaycan və Türkiyənin misilsiz qardaşlıq münasibətlərinin, strateji müttəfiqliklərinin, həyata keçirdikləri ortaq layihələrin uğurlu nəticələri türk dövlətlərinin ortaq dil, tarix və mədəniyyət platforması üzərindən təşkilatlanması ideyasının cazibədarlığını daha da artırıb, bu prosesin bütün türk dövlətlərini əhatə etməsi və qarşılıqlı etimad mühitinin formalaşması üçün əlverişli zəmin formalaşdırıb.
Azərbaycanın dövlət başçısı türk dünyasının böyük söz və düşüncə adamlarından biri olan İsmayıl Bəy Qaspıralının “Dildə, fikirdə, işdə birlik” ideoloji düsturunun tarixin heç bir dönəmində sonunadək baş tutmayan, real nəticə verməyən hissəsi - işdə, əməldə birliyin həyata keçirilməsi kimi ən ağır, ən məsuliyyətli missiyasına siyasi həyatının ən müqəddəs məfkurəsindən biri kimi sahiblənərək sözün, fikrin və işin vəhdətindən yeni və strateji baxış bucağına malik əməkdaşlıq modelinin yaranmasına nail olub.
Bu gün TDT-nin ölkə həyatının və dövlətlərarası əməkdaşlığın bütün istiqamətləri üzrə təşkilatlanması, 2009-cu ildən, Naxçıvan Bəyannaməsinin imzalandığı gündən etibarən türk dövlətlərinin real birlik modelinin qurulması istiqamətində həyata keçirilən tarixi missiyanın gözlə görülə biləcək nəticələridir. Bu prosesin pərdə arxasında isə strateji zəka, xarakter, dəyərlərə və əcdadların vəsiyyətinə sədaqət, türk dünyasının gələcəyinə inam, uğurlu diplomatik fəaliyyət və təbii ki, zəhmət, fədakarlıq dayanır.
Türk Dövlətləri Təşkilatının üzv və müşahidəçi dövlətlərinin təbii fəlakət və fövqəladə halların idarə edilməsi üzrə nazirlərinin Bakıda keçirilən və TDT-nin mülki müdafiə mexanizmlərinin formalaşdırılması baxımından mühüm əhəmiyyətə malik olan ikinci iclası da türk dövlətlərinin təşkilatlanması istiqamətində həyata keçirilən tarixi prosesin önəmli bir hissəsi sayıla bilər.
Peşəkarlıq və təmənnasız sevginin vəhdəti
Tədbirin əhəmiyyəti Azərbaycan Prezidentinin Türk Dövlətləri Təşkilatının üzv və müşahidəçi dövlətlərinin təbii fəlakət və fövqəladə halların idarə edilməsi üzrə nazirlərinin ikinci görüşünün və “Bakı-2023“ beynəlxalq təliminin iştirakçılarını qəbul etdiyi zaman, dövlətimizin başçısı tərəfindən xüsusi olaraq vurğulandı.
İclası və beynəlxalq təlimləri önəmli hadisə kimi qiymətləndirən Prezident İlham Əliyev son vaxtlar bölgəmizdə və bütövlükdə dünyada fövqəladə halların sayının kəskin artığını bildirdi.
Sitat: “Azərbaycanın bu istiqamətdə təcrübəsi kifayət qədər böyükdür. Son illər ərzində maddi-texniki bazamızın möhkəmləndirilməsi istiqamətində işlər aparılıb, xilasedicilərin peşəkarlığı artıb. Bütövlükdə bizim müxtəlif bölgələrdə, o cümlədən Türk dünyasını birləşdirən ölkələrdə apardığımız xilasedici missiyalarımız əyani şəkildə bizim imkanlarımızı və niyyətimizi göstərir. Biz hər zaman bir-birimizin yanında olmalıyıq, Türk Dövlətləri Təşkilatının inkişafı ilə bağlı bütün üzv ölkələr öz dəyərli töhfələrini verirlər, o cümlədən Azərbaycan. Azərbaycan bütün dövrlərdə bu təşkilatın güclənməsinə hər zaman öz dəstəyini əsirgəməmişdir və bizim xarici siyasət prioritetləri arasında təşkilata üzv ölkələrlə əlaqələr birinci yer tutur. Bunu mən Prezident kimi dəfələrlə bəyan etmişəm, eyni zamanda, biz bunu əməli işlərdə də göstərmişik”.
Bütün digər istiqamətlərdə olduğu kimi, TDT-yə üzv ölkələrdə təbii fəlakətlərin nəticələrinin aradan qaldırılmasında, Azərbaycan hər zaman əsl dostluq, qardaşlıq nümunəsi göstərib. Təsadüfi deyil ki, qardaş Türkiyədə təbii fəlakətlər zamanı dövlətimizin və xalqımızın nümayiş etdirdiyi həmrəyliyə münasibətdə, artıq atalar sözünə çevrilmiş bir deyim var: “Azərbaycan “gəlirəm” deməz, gələr”. Zənnimcə, bu deyim Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərinin sevgiylə yoğrulan mahiyyətini ifadə etməklə yanaşı, həm də dövlətimizin humanizm prinsiplərinə sədaqətini, İsmayıl Qaspıralının fikirlərindən daha öncə gətirdiyim iqtibasda qeyd olunduğu kimi, əməldə, işdə birlik, qarşılıqsız, təmənnasız qardaşlıq nümayiş etdirmək gücünü və böyüklüyünü göz önünə sərgiləyir.
Türkiyədə baş verən meşə yanğınları və zəlzələlər zamanı, dövlətimizin və xalqımızın sərgilədiyi heyrətamiz birlik, yanğınsöndürən və xilasedicilərimizin vəzifələrini yüksək peşəkarlıqla yerinə yetirməklə bərabər, bir ağacı, bir insanı xilas etmək üçün öz həyatlarını təhlükəyə atmaları, tarix boyu qardaşlığın, dostluğun və insanlığın parlaq, misilsiz fədakarlıq nümunələri kimi xatırlanacaq. Şübhə etmirəm ki, Türk Dövlətləri Təşkilatına üzv və müşahidəçi dövlətlərin növbəti toplantısı zamanı hüquqi əsasları yaradılacaq mülki müdafiə mexanizmlərinin təməlində də, məhz Azərbaycanın timsalında özünü büruzə verən dostluq, qardaşlıq və peşəkarlıq nümunələri dayanacaq.
Türk dövlətlərinin təbii və texnogen xarakterli fövqəladə halların nəticələrinin aradan qaldırılmasına xidmət edən əməkdaşlığı artıq önəmli bir mərhələyə qədəm qoymaqdadır. Fövqəladə hallar naziri, general-polkovnik Kəmaləddin Heydərov Türk Dövlətləri Təşkilatına üzv və müşahidəçi ölkələrin Fövqəladə halların idarə edilməsi üzrə nazirlərinin ikinci iclasındakı çıxışı zamanı bu məqama diqqət çəkdi və bildirdi ki, “Türk Dövlətləri Təşkilatının Mülki Müdafiə Mexanizminin yaradılması haqqında Saziş” qurumlar arasında əlaqələrin daha da genişlənməsinə mühüm töhfə verəcək.
Qənaətimə görə, Türk Dövlətləri Təşkilatının üzv və müşahidəçi dövlətlərinin təbii fəlakət və fövqəladə halların idarə edilməsi üzrə nazirlərinin Bakıda keçirilən ikinci görüşünün əhəmiyyətini artıran məqamlardan biri də sözügedən toplantının “Bakı-2023” beynəlxalq təlimi ilə yekunlaşmasıdır. Yüksək səviyyədə təşkil edilmiş beynəlxalq təlim qarşılıqlı əməkdaşlığın praktik məcrada inkişafının ilkin mənzərəsi kimi də qəbul oluna bilər.