İQTİSADİYYAT
Enerji - gələcək dünyanı formalaşdıracaq əsas amil
![Enerji - gələcək dünyanı formalaşdıracaq əsas amil](/files/2023/1/1200x630/16734276381545350176_1200x630.jpg)
Bakı, 11 yanvar, AZƏRTAC
XX əsrin əvvəllərində ard-arda baş verən dünya müharibələri və onlardan sonra formalaşan yeni düzəndən aydın idi ki, gələcək dünyanı formalaşdıracaq əsas amil enerjidir. Hələ 1878-ci ildə Azərbaycanda Balaxanı yatağı ilə Bakı neft emalı zavodunu birləşdirən 12 kilometr uzunluğunda ilk neft kəmərinin tikintisi, 1883-cü ildə neft daşınması üçün Bakı-Batumi dəmir yolunun istifadəyə verilməsi və nəhayət 1907-ci ildə 883 kilometr uzunluğunda Bakı-Batumi magistral neft kəmərinin istifadəyə verilməsi Azərbaycanın qlobal səviyyədə enerji mərkəzi kimi tanınmasında mühüm rol oynadı. Bütün bunların nəticəsidir ki, XX əsrin əvvəllərində dünya neft hasilatının yarısı Azərbaycanın payına düşdü və ölkəmiz neft hasilatına görə dünyada birinci yeri tutdu. SSRİ-nin dağılması ilə qlobal oyunçuların maraqlarının kəsişdiyi Cənubi Qafqaz regionunda diqqət Azərbaycan nefti üzərində cəmləşdi. Bu, enerji resurslarının dünya siyasətində artan əhəmiyyəti ilə onlara nəzarət etmək üçün aparıcı dövlətlər arasında qarşıdurmanın yeni kəskinləşməsi dövrü idi. Qlobal və regional oyunçuların strateji maraqlarının toqquşması, digər bir tərəfdən də Cənubi Qafqaz üçün daha sürətli siyasi və iqtisadi inkişaf imkanları formalaşdırdı. Bu imkanlar Xəzər dənizi və Mərkəzi Asiya enerji resurslarının dünya bazarına çıxarılması marşrutları uğrunda geosiyasi rəqabətlərdən formalaşdı. Digər tərəfdən, bu rəqabət regionun onsuz da geniş olan münaqişə potensialını əhəmiyyətli dərəcədə artırdı.
Bu sözləri AZƏRTAC-a açıqlamasında Gənc Demokratlar İnstitutu İctimai Birliyinin sədri politoloq Yeganə Hacıyeva söyləyib.
O qeyd edib ki, Xəzər regionunun enerji resursları bir çox dövlətlərin ziddiyyətli maraqlarının mürəkkəb düyününün mərkəzində dayanıb. Belə çətin, həlledici şəraitdə xalqın çağırışı ilə yenidən ölkəmizə rəhbərlik edən Ulu Öndər Heydər Əliyev ilk gündən “Siyasət və iqtisadiyyat bir-birini tamamlayır” prinsipi və “Neft xalqımızın milli sərvətidir” konsepsiyası ilə Azərbaycanın daxili və xarici siyasətinin vektorlarını müəyyən edib. Ölkədəki sosial-iqtisadi və ictimai-siyasi böhrandan çıxmağın əsas vasitələrindən biri kimi 1994-cü ildə Heydər Əliyev Azərbaycan neftinin işlənməsinin sürətləndirilməsi haqqında Fərman imzalayıb. Neft və qaz hasilatının artımı ölkədəki sosial-iqtisadi və ictimai-siyasi böhrandan çıxmağın əsas vasitələrindən biri kimi, həm də ölkəyə xarici kapitalın cəlb edilməsində vacib rol oynayıb.
“1994-cü ildə xarici şirkətlərə Xəzər dənizindəki Azərbaycan şelfində dəyəri yeddi milyard dollardan çox olan “Əsrin müqaviləsi” ilə neft yataqlarının işlənməsinə icazə verildi. “Əsrin müqaviləsi”ndə Azərbaycandan kənarda 8 ölkə ABŞ, Böyük Britaniya, Rusiya, Türkiyə, Norveç, Yaponiya və Səudiyyə Ərəbistandan 13 şirkət iştirak edirdi. Bu müqavilə 19 ölkədən 41 neft şirkəti ilə daha 26 müqavilənin imzalanmasına yol açdı. Ulu Öndər Heydər Əliyev müqavilənin imzalanması və neft kəmərlərinin tikintisi perspektivləri ilə geosiyasi fikir ayrılıqlarını diplomatik yolla aradan qaldıraraq neft müqavilələrinin bağlanmasının ən mühüm şərti olan əlverişli investisiya siyasi mühitinin yaradılması problemini həll etdi.
Məhz bununla da, Ulu Öndər Heydər Əliyev müəllifi olduğu neft strategiyası ilə Azərbaycanı Xəzər dənizinin nəhəng enerji potensialını ilk mənimsəyən və dünyanın neft mərkəzlərindən birinə çevrilmiş regionun inkişafı üçün keyfiyyətcə yeni iqtisadi model formalaşdıran dövlətə çevirdi”, - deyə Y.Hacıyeva vurğulayıb.