Bakı, 10 yanvar, AZƏRTAC

Tornadoların formalaşması ilə bağlı hələ də bir çox sual cavabsızdır. Xüsusilə, superhüceyrə tufanları kimi güclü fırtınaların yaratdığı tornado bükülmələrinin necə əmələ gəldiyi tam olaraq başa düşülməyib. Lakin elm adamları kosmik şüalardan istifadə edərək bu prosesə yeni bir baxış bucağı gətirə bilərlər.

AZƏRTAC “ScienceNews” saytına istinadla xəbər verir ki, Ohayo Dövlət Universitetindən fizik Villiam Luszczak və həmkarlarının apardığı yeni bir araşdırma, müonlar vasitəsilə fırtına zamanı atmosfer təzyiqinin uzaqdan ölçülə biləcəyini göstərir. Müonlar, kosmosdan gələn yüksək enerjili hissəciklərin atmosferdə törətdiyi atomaltı hissəciklərdir və onlar havanın sıxlığına qarşı yüksək həssaslığa malikdirlər.

Araşdırma göstərir ki, superhüceyrə tufanlarının içərisində yaranan aşağı təzyiqli bölgələr tornado meydana gəlməsində mühüm rol oynayır. Ancaq bu cür dağıdıcı fırtınaların daxilində ölçmə aparmaq çətin və təhlükəlidir. Müonlar bu problemin həlli üçün ideal vasitə kimi görünür.

Hava təzyiqi aşağı olduqda müonların Yerə çatma ehtimalı artır. Bu dəyişikliklər Yerdə yerləşdirilən detektorlarla müəyyən edilə bilər. Müonların bu cür istifadəsi barədə ilkin konsepsiyalar artıq mövcuddur. Hindistanın Ooty şəhərində yerləşən GRAPES-3 təcrübəsi, daha əvvəl fırtına zamanı yaranan nəhəng elektrik gərginliklərini öyrənmək üçün müonlardan istifadə edib.

Bu tədqiqatçılar təxminən 1000 kvadratmetrlik sahəyə malik detektorların superhüceyrə tufanlarının aşağı təzyiq zonalarını dəqiq izləmək üçün kifayət edəcəyini bildirirlər. Alternativ yanaşma kimi daha kiçik, portativ detektorların istifadəsi də təklif edilir. Belə detektorlar proqnozlaşdırılan kəskin hava şəraiti olan ərazilərə asanlıqla daşına bilər. Tokio Universitetindən fizik Hiroyuki Tanaka bu cihazların portativ hala gətirilə biləcəyini iddia edir. Tədqiqatçılar bu texnologiyanın real şəraitdə tətbiqini sınaqdan keçirmək üçün bu yay ilkin təcrübələrə başlamağı planlaşdırırlar. Əgər uğur qazanılarsa, bu yanaşma tornadoların formalaşmasını daha yaxşı başa düşmək və gələcəkdə fırtına proqnozlarını yaxşılaşdırmaq üçün mühüm addım ola bilər. Bu yenilik həm meteorologiya, həm də kosmik fizika sahəsində mühüm irəliləyiş vəd edir. Kosmik şüaların bu kimi qeyri-adi bir fenomenin öyrənilməsində istifadəsi elm adamlarına fəlakətlərin öyrənilməsi və qarşısının alınması sahəsində yeni alətlər təqdim edə bilər.