Bu ilin birinci rübündə Azərbaycanın bank-maliyyə sektorunda xeyli uğurların əldə olunduğunu bildirən Milli Bankın İdarə heyətinin sədri ELMAN RÜSTƏMOV qeyd etdi ki, ölkədə makroiqtisadi sabitlik davam edir və Azərbaycan iqtisadiyyatı sürətlə kapitallaşır. Sevindirici haldır ki, bu prosesdə qeyri-neft sektoru yaxından iştirak edir və bu məsələdə daxili investisiyaların mühüm çəkisi vardır. İlin birinci rübündə ölkədə fəaliyyət göstərən bankların aktivləri də artıb, ipoteka sferasında canlanma yaranıb.

2007-ci ilin birinci rübünün yekunları ölkənin sosial-iqtisadi inkişafının, əldə olunmuş nəticələrin, müsbət irəliləyişlərin davam etdiyini göstərir. Möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev tərəfindən irəli sürülmüş ölkənin sürətli və kompleks inkişaf proqramı müvəffəqiyyətlə həyata keçirilir və bu inkişaf dövlətimizin həyatının bütün sahələrində özünü büruzə verir. İlk növbədə, təbii ki, ölkədə iqtisadi artım bütün işgüzar dünyanın diqqət mərkəzindədir və dünyada bənzəri olmayan artım tempi 2007-ci ilin birinci rübündə də davam etmiş və bu artım 40 faizə qədər təşkil etmişdir. 2006-cı ildə olduğu kimi, qeyri-neft sektorunda da davamlı iqtisadi artım müşahidə olunur və bu, onu göstərir ki, dövlətimizin rəhbərinin irəli sürdüyü iqtisadiyyatın diversifikasiya proqramı ardıcıl olaraq həyata keçirilir. Yüksək iqtisadi artım, ilk növbədə, ölkədə məcmu əmək məhsuldarlığının, ictimai əmək məhsuldarlığının artmasına gətirib çıxarır. Bildiyiniz kimi, keçən il ölkədə adambaşına düşən milli məhsulun istehsalı 2400 ABŞ dollarına çatmışdır və bu son üç ildə ikiqat artım deməkdir. Növbəti addım isə 2010-cu ilə planlaşdırılır və əlbəttə buna biz əminik ki, mövcud iqtisadi artım templəri saxlandığı təqdirdə 2007-ci ilin sonunda ölkədə adambaşına düşən milli məhsul istehsalı 3 min ABŞ dollarını ötüb keçəcəkdir.

Əgər beynəlxalq statistikaya nəzər salsaq, son 200 ildə inkişaf etmiş dövlətlərdə ümumi orta illik iqtisadi artım tempi 3 faiz təşkil etmişdir və bu ölkələrdə əhalinin artım tempi də 1 faiz təşkil edir. Beləliklə, adambaşına düşən ümumi məhsul ildə 2 faiz artmışdır. Belə olan təqdirdə inkişaf etmiş dövlətlər adambaşına düşən ümummilli məhsullarını ikiqat artırmaq üçün təxminən 35-37 il vaxt sərf edirlər. Azərbaycanda isə bu vəsilə bildiyimiz kimi, 3-4 ildən ibarətdir. 3-4 il bundan öncə cənab Prezident ölkədə tam məşğulluq proqramını, 600 min yeni iş yeri açılması proqramını qarşıya qoydu və bu, respublikamızda yoxsulluq üzərində həlledici qələbə çalınmasının çox mühüm bir istiqamətidir, çox mühüm sosial problem kimi irəli sürülmüşdür. Ötən müddətdə yarım milyondan artıq yeni iş yeri yaradılmışdır və əhalisi 8 milyon nəfərdən bir qədər çox olan və iqtisadi fəal əhalisi 4 milyon nəfər olan bir ölkə üçün bu, olduqca böyük göstəricidir. Çox qısa bir müddətdə ölkədə məşğulluq səviyyəsi 10 faizdən yuxarı yüksəldilmişdir və bu da iqtisadiyyatın sağlamlaşdırılmasının ən mühüm amillərində biridir.

Ölkə sürətlə kapitallaşır. Biz bilirik ki, bundan 10 il öncə ölkənin neft sektorunun kapitallaşması bugünkü sürətli iqtisadi artımın əsas amillərindən biri olmuşdur. Neft kontraktları, ölkəyə böyük həcmdə investisiyaların cəlb olunmasının nəticələri məhz bu günlərdə özünü büruzə verir.

Bu gün isə ölkədə iqtisadiyyatın başqa bir sektorunun inkişafını müşahidə edirik - qeyri-neft sektoru sürətlə kapitallaşır və başlıcası burada xarakterik olaraq, bunun daxili investisiyalar hesabına baş verməsi nəzərə çarpır. Rüb ərzində daxili investisiyalar 50 faizdən yuxarı artmışdır. Ən əsası da odur ki, ölkə iqtisadiyyatında bu fəallıq xüsusilə qeyri-neft sektorunda baş verir.

Diqqətə çatdırmaq istəyirəm ki, Azərbaycan vaxtilə götürdüyü, cəlb etdiyi investisiyaların, bizdə olan məlumatlara görə, artıq 80 faizdən çoxunu ödəyibdir. Yaxın 1-2 il ərzində bu repatriya tam başa çatdıqdan sonra Azərbaycanın neft gəlirlərində payı təxminən 70 faiz olacaqdır. Bunun nəticəsində yaxın illərdə hesablamalara görə, Azərbaycan bu gün özünün ümumi daxili məhsuluna bərabər olan 15-17 milyard dollar məbləğində xarici balansının profisitinə malik olacaqdır.

Ölkənin valyuta ehtiyatları sürətlə artır. Hazırda 4 milyard 100 milyon ABŞ dollarını ötüb keçmişdir. Belə bir faktı qeyd etmək istəyirəm ki, bu illərdə Azərbaycan məcmu valyuta ehtiyatlarının idarə olunmasından təxminən 250 milyon dollara yaxın gəlir götürəcəkdir. Bizim idarə etdiyimiz bu ehtiyatlardan götürdüyümüz gəlirlər məncə, neft sektorundan sonra artıq iqtisadiyyatın ikinci mühüm bir sahəsinə çevrilə bilir.

Təbii ki, hökumətin və Milli Bankın əsas qayğılarından biri inflyasiyadır. Birinci rübdə inflyasiya bir qədər yüksəlmişdir və 16 faizi keçmişdir. İnflyasiyanın analizi göstərir ki, bu prosesdə təbii ki, həm tələb, həm də xərc amillərinin rolu vardır. Artıq qeyd olunduğu kimi, 2007-ci ildə əhalinin nominal gəlirləri 33 faiz, son istehlak xərcləri 29 faiz, orta aylıq əmək haqqı isə 25 faiz artmışdır. Təbii ki, əhalinin gəlirləri, həyat səviyyəsi yüksəlir və bu, istehlak bazarına çox ciddi tələblər yaradır. Digər tərəfdən isə, struktur islahatları şəraitində atılmış bir sıra addımlar, dövlət tərəfindən qiymətləri tənzimlənən məhsulların dəyərinin və tariflərinin yüksəldilməsi, öz növbəsində, müəyyən xərclərin artmasına gətirib çıxarıbdır. Xüsusilə də bu, qeyri-neft sənayesində baş veribdir, yəni, istehlak zənbilini təşkil edən əsas məhsullar üzrə xərclərin artması qiymətlərin artımına təsir göstərmişdir.

Qeyri-neft sektorunda müşahidə edilən digər maraqlı məsələ əmək haqqının əmək məhsuldarlığından daha yüksək templə artmasıdır. Təbii ki, bu da maya dəyərində müəyyən xərclərin yüksəlməsinə gətirib çıxarır və qiymətlərə təsir göstərə bilir. Biz hesab edirik ki, cənab Prezident, iqtisadiyyatda əhəmiyyətli dezinflyasiya potensialı var - 16 faiz. Bu dezinflyasiya potensialı işə salına bilsə, biz qalan dövrdə hökumətlə birlikdə inflyasiyanın əhəmiyyətli şəkildə aşağı salınmasına nail ola bilərik.

Bank sektorunda yüksək inkişaf sürəti davam edir. Hazırda banklar ölkədə makroiqtisadi siyasətin həyata keçirilməsində, o cümlədən də neft sektorunun inkişafında olduqca mühüm rol oynayırlar. Ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə bütün bank aktivləri 67 faiz, o cümlədən real sektorda kreditlər bir rüb ərzində 22 faiz və ya 2 dəfədən çox artıb və indi təxminən 3 milyard manata gəlib çatmışdır. Uzunmüddətli kreditlər rüb ərzində 32 faiz, son 3 ildə isə, cənab Prezident, 7 dəfədən çox artmışdır. Əhalinin əmanətləri ötən dövrlə müqayisədə 67 faiz artaraq, 910 milyon manat təşkil edib və indi 1 milyard ABŞ dollarından çoxdur. Hazırda beynəlxalq təşkilatlar Azərbaycan banklarına inam göstərir, böyük həcmdə kredit xətləri, sindikat olunmuş kreditlər ayırırlar. Ölkədə artıq dövriyyədə 1,5 milyondan çox plastik kart vardır, 2 min 200 bankomat və 1100-dən çox posterminal fəaliyyət göstərir.

Keçən il ipoteka bazarı ilə tanışlıq prosesi getdi. Bu tanışlıq ümumiləşdirildi, problemlər aydınlaşdırıldı və cənab Prezident, Sizə bir sıra təkliflər təqdim olundu və Sizin tərəfinizdən ipoteka şərtlərinin həm müddəti, həm faiz dərəcələri, həm məbləğləri əhəmiyyətli surətdə artdı və bundan sonra biz ipoteka sferasında böyük canlanma hiss edirik. Bütövlükdə rüb ərzində keçən illə müqayisədə sayca 2 dəfədən çox və məbləğcə 3 dəfədən artıq kreditlər verilibdir. İpoteka üzrə faizlər təxminən 6 faiz səviyyəsindədir. Bu, beynəlxalq standartlara uyğun səviyyədədir. Kredit alanların yaş səviyyəsi 29-dur. Demək olar ki, bu kreditlərin hamısı cavan ailələrə və gənclərə verilmişdir. İpoteka prosesinin daha da canlandırılması, burada bürokratiyanın azaldılması istiqamətində əlaqədar təşkilatlarla işlər görürük və fürsətdən istifadə edib bu prosesə cəlb olunmuş bütün həmkarlarımdan xahiş etmək istəyirəm ki, ipoteka prosesində bürokratiyanın azaldılması istiqamətində bizimlə birgə çalışsınlar və bu, olduqca mühüm sosial problemdir. Biz bu məsələdə onların dəstəyinə ümid bəsləyirik.