Bakı, 11 oktyabr, Rabil Kətanov, AZƏRTAC

Öz suverenliyini tam bərpa etmiş Azərbaycan sosial-iqtisadi inkişafının yeni mərhələsinə qədəm qoyaraq gələcəyə doğru uğurla irəliləyir.

Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycanın uğurlu inkişafının və əldə olunan qələbələrin arxasında böyük işlər və ağır zəhmət dayanır.

Azərbaycan neft ölkəsidir və ötən əsrin əvvəlindən başlayaraq Abşeron yarmadasından neft hasil olunub. Lakin tarixin heç bir dövründə neft gəlirləri, indi olduğu kimi dövlətimizin inkişafı və xalqımızın rifahi naminə istifadə edilməyib.

Hələ 1994-cü ildə Ümummilli Lider Heydər Əliyevin hazırlayıb həyata keçirdiyi neft strategiyasının həyata vəsiqə alması üçün imzalanan “Əsrin müqaviləsi” Azərbaycana çox iri həcmli sərmayələrin cəlb edilməsinə imkan yaratdı.

Həmin dövrdə Azərbaycanın geosiyasi vəziyyəti heç də ürəkaçan deyildi. Bir tərəfdən Qərb şirkətlərinin regiona gəlməsini istəməyən bəzi ölkələrin ambisiyaları, digər tərəfdən Ermənistanın ərazi iddiaları bölgədə qeyri-sabit vəziyyət yaratmışdı. Buna görə də Qərbin iri neft şirkətləri müqaviləni imzalayıb, onun reallaşmasını isə sonraya, daha əlverişli zamana saxlamaq istəyirdilər. Lakin müstəqilliyini yenicə bərpa etmiş Azərbaycan gözləyə bilməzdi. Dövlət büdcəsi boş qalmışdı, işsizlik hökm sürürdü, əhalinin sosial vəziyyəti getdikcə daha da pisləşirdi. Həmin dövrdə Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin (ARDNŞ) vitse-prezidenti vəzifəsində çalışan İlham Əliyev ABŞ-a səfər etdi və Hyustonda yerləşən Beynəlxalq Neft Korporasiyasında “Chevron”, “Exxon Mobil”, “AMOKO”, “Yunokal” kimi şirkətlərin rəhbərləri ilə görüşlər keçirdi. İlham Əliyev Azərbaycanın uğurlu gələcəyinə ümidlə baxaraq həmin şirkətlərin rəhbərlərini ölkəmizə investisiya yatırmağın perspektivli olduğuna inandırmağı bacardı.

Korporasiyanın rəhbəri Robert Burt ABŞ mətbuatına verdiyi müsahibəsində deyib ki, Xəzər regionun mahiyyəti və oradakı yataqların neft və qaz ehtiyatları haqqında ARDNŞ-in vitse-prezidenti İlham Əliyevdən ətraflı məlumat aldıqdan sonra neft şirkətləri dərhal sərmayə yatırmağa razılıq verdilər.

Ulu Öndərin siyasi kursunu davam etdirən Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi enerji siyasəti ölkəmizə böyük uğurlar qazandırıb.

Neft hasilatının 63 faizini təşkil edən Azəri-Çıraq-Günəşli (AÇG) və əmtəəlik qazın təxminən 70 faizinin hasil olunduğu “Şahdəniz” yataqlarından indiyə kimi 580 milyon ton neft, 43 milyon ton kondensat çıxarılıb, 621 milyon ton neft-kondensat ixrac olunub. “Şahdəniz” yatağından hasil edilən 202 milyard kubmetr qazın isə 143 milyard kubmetri xarici bazarlara nəql olunur ki, bu da xüsusi qeyd edilməlidir.

Prezident İlham Əliyevin ölkəmizin təbii sərvətlərinin dünya iqtisadiyyatındakı yeri və rolunu düzgün qiymətləndirməsinin nəticəsidir ki, bu gün Azərbaycan Avropanın enerji təhlükəsizliyində mühüm rola malikdir. Prezidentin Cənub Qaz Dəhlizi təşəbbüsü bu gün Azərbaycanın dünyadakı siyasi nüfuzunu və etibarlı tərəfdaş olduğunu sübuta yetirib.

Cənub Qaz Dəhlizinin 4 komponenti - “Şahdəniz-2”, Azərbaycandan başlayaraq Gürcüstan-Türkiyə sərhədinə kimi uzanan Cənubi Qafqaz Boru Kəməri, Türkiyə ərazisindən keçən TANAP və Yunanıstan, Albaniya və İtaliyanı birləşdirən TAP-la bağlı prinsipial razılaşmalara əsasən bu beynəlxalq əhəmiyyətli layihənin gerçəkləşdirilməsinə başlanıldı. Uzunluğu 3,5 min kilometr olan Cənub Qaz Dəhlizi 1,2 trilyon kubmetr ehtiyata malik “Şahdəniz” yatağından qazın hasilatını və Avropa bazarına ötürülməsini təmin edəcək. Layihə 40 milyard dollar həcmində dəyərləndirilir. Məhz Prezident İlham Əliyevin qətiyyəti, milli maraqlara əsaslanan düşünülmüş və prinsipial siyasəti Cənub Qaz Dəhlizinin həyata keçirilməsini təmin edib. Bu layihə təkcə Azərbaycanın deyil, digər region ölkələrinin də iqtisadi inkişafına təkan verəcək. Hazırda Cənub Qaz Dəhlizi vasitəsilə Azərbaycan Avropaya 10 milyard kubmetr qaz ixrac edir. Bu rəqəm gələcəkdə əlavə olaraq 5 milyard da artırılacaq. Transanadolu (TANAP) və Transadriatik (TAP) kəmərləri vasitəsilə ixrac olunan qazın həcmi 2025-ci ildə “Şahdəniz” yatağından hasil olunan təbii qazın hesabına artırılacaq. Bununla yanaşı Azərbaycan yalnız öz qazının deyil, Türkmənistan qazının da Avropaya nəql olunmasında mühüm tranzit mövqeyə sahibdir.

Beynəlxalq Enerji Agentliyinin analitiki Hergel Molnar Avropada qaz böhranından danışarkən demişdi ki, Avropa İttifaqı təbii qaz hasilatına və nəqlinə daha çox sərmayə yatırmalıdır. Əks halda, Avropanı təbii qaz ilə təhlükəsiz şəkildə təmin etmək mümkün olmayacaq. Məsələyə bu kontekstdə yanaşdıqda Transxəzər qaz kəmərinin çəkilişinin nə qədər aktual olduğunu görərik. Türkmənistan qazı bu kəmərlə Azərbaycana, buradan Türkiyəyə, oradan isə Avropaya nəql olunacaq.

Cari ilin fevralında Bakıda Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurasının doqquzuncu iclası keçirildi. İclasda enerji və təchizatın təhlükəsizliyi, “yaşıl enerji”yə keçidlə bağlı ümumi hədəflər əsasında Azərbaycan ilə Avropa İttifaqı arasında strateji enerji tərəfdaşlığı bir daha təsdiqləndi. Bu toplantı Avropada qaz böhranı zamanına təsadüf edirdi. Həmin vaxt Avropa İttifaqının xarici əlaqələr və təhlükəsizlik siyasəti üzrə ali nümayəndəsi Cozef Borel bəyan etmişdi ki, Avropa İttifaqı və Azərbaycan hökuməti Cənub Qaz Dəhlizinin genişləndirilməsi barədə razılıq əldə etdilər. Təsadüfi deyil ki, Avropa Komissiyasının enerji məsələləri üzrə komissarı Kadri Simson toplantıdan sonra bəyan etdi ki, Azərbaycan və Avropa İttifaqı strateji enerji tərəfdaşıdır. Beləliklə, regionda cərəyan edən proseslərə baxmayaraq Azərbaycan etibarlı tərəfdaş olduğunu təsdiqləyib. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin uğurlu enerji siyasəti ilə Transxəzər qaz kəmərinin çəkilişi reallığa çevriləcək. Orta Asiya respublikalarında hasil olunan təbii qaz da Azərbaycan üzərindən və Azərbaycanın yaratdığı infrastrukturla tranzit olaraq Avropaya nəql ediləcək. Bununla da, Azərbaycan iqtisadi dividendlərlə yanaşı siyasi zəmanət də qazanacaq.