Şəki, 23 yanvar, Mustafa Dadaşov, AZƏRTAC

“Şəki şəhərinin tarixi hissəsinin qorunması haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyevin bu il yanvarın 19-da imzaladığı Sərəncam Şəki ictimaiyyəti, şəhər sakinləri tərəfindən böyük rəğbətlə qarşılanıb.

Sərəncamda Şəkinin qədim hissəsini əhatə edən “Yuxarı Baş” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğunun ərazisinin qorunub saxlanılması və inkişafı ilə bağlı bir sıra məsələlər, o cümlədən ərazidə memarlıq dəyərlərinə və üslubuna xələl gətirən tikililərin uyğunlaşdırılması, mühəndis kommunikasiya xətlərinin təmiri və ya yenidən qurulması, qoruq üçün inzibati binanın ayrılması və digər məsələlər əksini tapıb.

Şəkinin zəngin tarixi-mədəni irsinin qorunması və gələcək nəsillərə çatdırılması baxımından Sərəncamın əhəmiyyətini yüksək qiymətləndirən şəhər icra hakimiyyəti başçısının müavini Zərinə Cavadova AZƏRTAC-a müsahibəsində sözügedən Sərəncamdan irəli gələn vəzifələrin icrası ilə bağlı artıq müvafiq işlərə başlandığını diqqətə çatdırıb. Qurumun təmsilçisinin bildirdiyinə görə, sənəddə qeyd olunan məsələləri həll etmək üçün xüsusi komissiya yaradılıb. Komissiyaya Sərəncamda qeyd olunan ayrı-ayrı məsələlərlə bağlı təkliflərin nəzərdə tutulan müddətdə hazırlanması, müzakirə edilərək Nazirlər Kabinetinə təqdim edilməsi üçün müvafiq tapşırıqlar verilib.

Prezident İlham Əliyevin son illər dəfələrlə Şəkiyə səfər etdiyini xatırladan Z.Cavadova deyib ki, bu səfərlər zamanı keçirilən görüşlərdə dövlətimizin başçısı Şəkinin zəngin tarixi-mədəni irsə, geniş turizm potensialına malik olduğunu vurğulayıb, bu irsin qorunub saxlanılmasının vacibliyini xüsusi qeyd edib. Bu illər ərzində Azərbaycan Prezidenti tərəfindən Şəkinin sosial-iqtisadi inkişafının sürətləndirilməsinə dair əlavə tədbirlər haqqında bir neçə sərəncam imzalanıb, şəhərin milli memarlıq üslubunun qorunub saxlanılması şərti ilə müasirləşdirilməsi istiqamətində zəruri tədbirlər həyata keçirilib, şəhərin turizm potensialı daha da genişləndirilib. Hazırda “Yuxarı Baş” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğunun UNESCO-nun maddi-mədəni irs siyahısına daxil edilməsi istiqamətində iş aparılır.

“Şəki şəhərinin tarixi hissəsinin qorunması haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyevin imzaladığı Sərəncam “Yuxarı Baş” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu əməkdaşlarının da ürəyincə olub. Qoruğun direktoru Təranə Abdullayeva AZƏRTAC-a müsahibəsində qoruğun yaranması, fəaliyyəti, ərazidə olan qədim tarixi abidələr, aparılan tədqiqat işləri barədə geniş məlumat verib.

Direktor bildirib ki, qoruq keçmiş Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin müvafiq qərarına əsasən, 1967-ci ildə yaradılıb. Ümumi ərazisi 283 hektardır. Hazırda qoruğun ərazisində dövlət qeydiyyatına alınan dünya, ölkə və yerli əhəmiyyətli 25 tarixi-memarlıq, arxeoloji və park-monumental abidə mövcuddur. Son illər aparılan araşdırmalar nəticəsində qoruğun ərazisində XVII-XX əsrlərə aid olan daha 205 abidə aşkar edilib. Bunlar əsasən, mülklər, yaşayış evləri, kustar emalatxanalar, kiçik ipək sexləri, anbarlar, ticarət obyektləridir. Bu abidələrin də dövlət qeydiyyatına alınması üçün Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinə müvafiq məlumatlar təqdim olunub.

Qoruğun ərazisində yerləşən abidələr arasında Azərbaycan memarlığının nadir incisi hesab olunan XVIII əsrə aid dünya əhəmiyyətli nadir tarixi-memarlıq abidəsini - Şəki xanlarının sarayını xüsusi qeyd etmək lazımdır. Azərbaycanda ilk müstəqil xanlığın əsasını qoyan Hacı Çələbi xanın nəvəsi Hüseyn xan Müştağın dövründə, 1761-1762-ci illərdə inşa edilən bu sarayın dünyada bənzəri yoxdur. Təsadüfi deyildir ki, vaxtilə dünya şöhrətli türk şairi Nazim Hikmət bu sarayla tanışlıqdan sonra deyib: “Əgər Azərbaycanın başqa qədim tikililəri olmasaydı, bircə Şəki xanlarının sarayını dünyaya göstərmək bəs edərdi”.

Qoruğun ərazisində, həmçinin V-VI əsrlərə aid dairəvi məbəd, 1300 metr uzunluğu olan qala divarları, Yuxarı və Aşağı karvansaraylar, Şəkixanovların evi, xalq tətbiqi sənəti və tarix-diyarşünaslıq muzeyləri, Dövlət Rəsm Qalereyası, “Sənətkarlar evi”, məscidlər, körpülər və digər qədim abidələr yerləşir.

“Yuxarı Baş” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğunun özünəməxsus özəllikləri olduğunu vurğulayan Təranə Abdullayeva deyib: “Burada təbiət abidələri ilə insanların yaratdıqları abidələr vəhdət təşkil edir, bir-birini tamamlayır. Şəhərə gələn xarici qonaqlar qoruğun yerləşdiyi ərazinin toxunulmaz bir təbiətə malik olmasını yüksək qiymətləndirir, dünyanın heç bir yerində belə bir gözəlliyə rast gəlmədiklərini deyirlər. Qoruqda yaşı 300-700 il olan 24 ədəd Xan çinarı var və bu ağaclar dövlət tərəfindən qorunur. Xanlıqlar dövründə saxsı borularla çəkilən “Taclı” su kəmərindən indi də istifadə olunur. Yerli əhali qədim ənənələrə bu gün də sadiqdir. Qoruğun ərazisindəki qədim məhəllə adları indiyədək qorunub saxlanılır. Hazırda bu ərazidə 20-yə yaxın məhəllə mövcuddur, o cümlədən 9 məhəllə komitəsi fəaliyyət göstərir”.

Təranə Abdullayeva bildirib ki, qoruğun başqa bir özəlliyi, dəyəri onun Azərbaycan mədəniyyətinə, incəsənətinə bəxş etdiyi görkəmli şəxsiyyətlərin adları ilə bağlıdır. Mirzə Fətəli Axundzadə, Rəşid bəy Əfəndiyev, Sabit Rəhman, Bəxtiyar Vahabzadə, Şəfiqə Axundova, Fuad Abdurahmanov, Emin Sabitoğlu, Rasim Ocaqov və neçə-neçə yazıçı, şair, incəsənət xadimi məhz bu ərazidə doğulub, yaşayıb-yaradıblar. Bu şəxsiyyətlərin bir çoxunun hazırda qoruğun ərazisində ev-muzeyləri vardır.

Bundan əlavə, hazırda qoruğun ərazisində onlarla sənətkarlıq emalatxanası fəaliyyət göstərir. Şəki sənətkarları tərəfindən 27 qədim sənət növü, o cümlədən şəbəkə, dulusçuluq, təkəlduz, xovlu tikmə, papaqçılıq, dabbaqlıq, ipəkçilik, nalbəndlik, misgərlik, dəmirçilik, zərgərlik və digər sənət növləri indiyədək qorunub saxlanılır, inkişaf etdirilir, gələcək nəsillərə çatdırılması üçün iş aparılır.

Müsahibimizin bildirdiyinə görə, “Yuxarı Baş” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğunun ərazisində beynəlxalq festivalların, tədbirlərin keçirilməsi üçün gözəl şərait var. Hər il Şəkidə 4-5 beynəlxalq festival keçirilir. Bu tədbirlərin qoruğun ərazisində keçirilməsi burada yerləşən qədim tarixi-memarlıq abidələrinin dünyada təbliği, daha yaxından tanıdılması baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

“Yuxarı Baş” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğunun direktoru Təranə Abdullayeva Şəkinin zəngin tarixi-mədəni irsinin qorunmasına göstərdiyi yüksək diqqət və qayğıya görə şəkililər adından Prezident İlham Əliyevə minnətdarlığını bildirib.