SİYASƏT
Aleksandr Murinson “Haaretz” qəzetində dərc olunmuş məqalənin müəllifinin qərəzli mövqeyini ifşa edib
Bu günlərdə İsraildə çıxan “Haaretz” qəzetində Yair Aronun “İsrail Azərbaycana silah satmamalıdır” sərlövhəli məqaləsi dərc edilib. Amerika Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin eksperti, İsraildəki Wikistrat geostrateji təhlil agentliyinin böyük analitiki Beqin-Sadat həmin məqalə barədə AZƏRTAC-ın Vaşinqton bürosuna müsahibə verib. Xatırladaq ki, məqalənin müəllifi Azərbaycanı ermənilərə qarşı “soyqırımı törətməkdə”, ölkəmizdə başqa millətlərə münasibətdə tolerantlıq olmamasında əsassız olaraq ittiham edib, Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi və Ermənistan-İsrail münasibətləri barədə bütün faktları təhrif edib.
- Məqalə müəllifi Ermənistan-İsrail münasibətlərində hansı əsas faktları nəzərə almayıb?
- İsrail vətəndaşları, xüsusən özləri silahlı qruplaşmaların hücumlarına məruz qaldığı bir vaxtda regionun bütün reallıqlarını nəzərə almalıdırlar. Azərbaycan İsraili həyati əhəmiyyətli, onun iqtisadiyyatının inkişafı üçün zəruri olan enerji resursları ilə təmin edən ölkədir. İsrail ilə Azərbaycan arasında münasibətlər inkişaf etdiyi və möhkəmləndiyi halda Ermənistan KİV-lərində və xarici ölkələrdəki erməni diasporunun nəşrlərində mütəmadi olaraq antisemit fikirlər söylənilir. İsrailə və yəhudi xalqına qara yaxılır, onlar iblis kimi qələmə verilir. Ermənistan özü artıq təhlükəli millətçilik, faktiki irqçilik yolu seçmiş monoetnik dövlətə çevrilib. Keçən əsrin 70-80-ci illərinin hadisələrini xatırlasaq, görərik ki, ASALA erməni terror təşkilatının üzvləri Livandakı Bekaa vadisində Fələstin məşq bazalarında, Münxen Olimpiya Oyunlarında İsrailli idmançılara qarşı terror hücumu təşkil etmiş bədnam “Qara sentyabr” qrupu ilə birlikdə təlim keçiblər. Qeyd etmək lazımdır ki, ASALA terrorçularından Monte Melkonyan ad-soyadlı birisi həmin Bekaa vadisində hazırlıq keçib və 1990-cı illərdə Azərbaycanın Qarabağ regionunda Azərbaycan ordusuna qarşı döyüşüb, dinc azərbaycanlı əhaliyə qarşı törədilmiş qırğında bilavasitə iştirak edib.
- Azərbaycan İsrail üçün müsəlman aləminə mədəni və dini körpü kimi, habelə enerji resurslarının təchizatçısı və təhlükəsizlik məsələlərində tərəfdaş kimi nə dərəcədə əhəmiyyətlidir?
- İsrail Azərbaycan ilə möhkəm siyasi əlaqələr qurub, təhlükəsizlik sahəsində onunla əməkdaşlıq edib. Sovet İttifaqı dağılandan sonra Azərbaycanın müstəqilliyini tanıyan ilk dövlətlərdən biri İsrail olub. İsraildə Azərbaycandan köçüb gəlmiş yəhudilərin böyük icması var. Bu, iki ölkə arasında səmərəli kommersiya əlaqələrinin və insani münasibətlərin inkişafı üçün mühüm element və vacib kanaldır. Bildiyiniz kimi, Azərbaycanın Qarabağ bölgəsi erməni silahlı qüvvələrinin işğalı altındadır, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü pozulub. Buna baxmayaraq, regionun reallıqları onu göstərir ki, Ermənistan digər müsəlman dövlətləri ilə iqtisadi əməkdaşlıqdan bəhrələnir, onlardan enerji ehtiyatları almaqda davam edir. İsraildə isə əhalinin əksəriyyətinin qeyri-müsəlman olmasına baxmayaraq, bu ölkə Azərbaycan ilə kommersiya və humanitar əlaqələri inkişaf etdirməkdə, habelə təhlükəsizlik sahəsində tərəfdaşlığı genişləndirməkdə davam edir.
- Siz həmin məqalənin müəllifinə Azərbaycanda yəhudilərə münasibətdə istər sovet dönəmində, istərsə də müstəqil dini tolerantlıq barədə nələri öyrənməsini məsləhət görərdiniz?
- Bu qarşılıqlı rəğbətin dərin tarixi kökləri vardır. Azərbaycan rəhbərliyi postsovet məkanında antisemitizmlə bağlı hər hansı faktları həmişə pisləyib. Prezident Heydər Əliyev həmişə deyirdi ki, Azərbaycan ilə İsrail arasında tarixən dostluq münasibətləri olub. Heydər Əliyev israilli diplomatlar qarşısında çıxışında demişdi ki, Azərbaycan-İsrail dostluğunun dərin kökləri var. Azərbaycanda yəhudilər əsrlər boyu bərabərhüquqlu vətəndaşlar kimi yaşayıblar. Azərbaycanlılar onları heç vaxt əcnəbi hesab etməyiblər. O, müasir Azərbaycanın tarixində aşkinazi yəhudilərinin də xüsusi rolunu qeyd edərək deyirdi ki, xalqımız 19-cu əsrin sonlarında və 20-ci əsrin əvvəlində Azərbaycana gəlmiş, respublikamızda elmin, mədəniyyətin, səhiyyənin, iqtisadiyyatın, sənayenin inkişafına çox böyük töhfələr vermiş və unudulmaz izlər qoymuş yəhudiləri heç vaxt unutmayacaq.
Azərbaycanın yəhudi icması Birləşmiş Ştatlarda və İsraildə yəhudi icması ilə sıx əlaqə saxlayır. Aşkinazi yəhudiləri, dağ yəhudiləri və gürcü yəhudiləri də daxil olmaqla Azərbaycanın yerli yəhudi icmalarının rəhbərləri 1998-ci ilin noyabr ayından bəri müntəzəm görüşlər keçirir, fikir mübadiləsi aparırlar.
Amerika yəhudi təşkilatlarının liderləri Azərbaycana ilk səfərləri zamanı Azərbaycan hökumətinin bu ölkədəki yəhudi icmalarına hörmətin, onlarla səmimi dostluğun səviyyəsinə, Qubadakı dağ yəhudiləri icmasının dinamik inkişafına heyran olmuşdular. Dünya yəhudi Agentliyinin (Soxnut) direktoru Qyora Romm 2003-cü ilin yanvar ayında İsraildə səfərdə olarkən Azərbaycanda yəhudi icması ilə dostluq münasibətlərini xüsusi qeyd edib. O deyib: “Azərbaycan yeganə ölkədir ki, orada yəhudilərə bu dərəcədə ədalətli münasibət bəsləyirlər”. Yəhudilərin immiqrasiyasına kömək məsələləri ilə hökumət səviyyəsində məşğul olan təşkilatın liderinin bu bəyanatı çox əlamətdardır.
1999-cu ilin aprel ayında Prezident Heydər Əliyev NATO-nun yaradılmasının 50 illiyinə həsr olunmuş sammitdə iştirak etmək üçün Vaşinqtonda səfərdə olub. Səfər müddətində o, Amerika yəhudi icması ilə də görüşüb və yəhudilərə münasibətdə səmimi hisslərini bildirib. O, Amerika yəhudilərini bədnam 907-ci düzəlişin ləğv olunması üçün səylərini davam etdirməyə çağırıb.
Azərbaycan hökuməti bu ölkədə doğulmuş İsrail vətəndaşlarına ikili vətəndaşlıq verilməsi barədə xüsusi qərar qəbul edib. Əslən Azərbaycandan olan xeyli sayda dağ yəhudisi İsraildə yığcam halda yaşayır. Ən iri icmalar Hayfada və Akkodadır. Bu immiqrantlar tarixi vətənləri ilə ailəvi və iqtisadi əlaqələrini davam etdirirlər. İsrailin Bakıdakı sabiq səfiri Eytanu Nae qeyd edib ki, İsraildəki Azərbaycan yəhudiləri möhkəm kommersiya əlaqələrinin əsasıdırlar. Azərbaycandan İsrailə 40 minə yaxın yəhudi immiqrasiya edib. Yəhudilərə həmişə dostluq münasibəti bəsləyən Azərbaycan xalqının mədəniyyətinə və ənənələrinə yaxşı bələd olan bu insanlar Azərbaycan dilində danışırlar. Bu, Azərbaycana sərmayə qoymaq istəyən israilli sahibkarlar üçün yaxşı resurs ola bilər.
Yusif Babanlı
AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri
Vaşinqton