ELM VƏ TƏHSİL
Cəbrayıl bölgəsindəki abidələr bu diyarın qədim insanların məskəni olduğunu sübut edir
Bakı, 5 noyabr, AZƏRTAC
Yaşı əsrlərlə, minilliklərlə ölçülən tarixi-mədəni abidələr və yerlər sakinlərinin kimliyinin, soykökünün, sosial-psixoloji xüsusiyyətlərinin müəyyənləşdirilməsində böyük əhəmiyyətə malik zəngin xəzinədir. Azərbaycanın Cəbrayıl bölgəsi buz bulaqları, sıx meşələri, əzəmətli dağları, zəngin tarixi- mədəni abidələri ilə məşhurdur. İran tarixçisi Həmdullah Qəzvininin, Azərbaycan tarixçiləri Abbasqulu Ağa Bakıxanovun, Əhməd bəy Cavanşirin, Mirzə Camal Cavanşirin, Mirzə Adıgözəl bəy və digər müəlliflərin əsərlərində Cəbrayıl bölgəsində olan zəngin tarixi-mədəni abidələr haqqında ətraflı məlumatlar verilir.
Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə 2020-ci il oktyabrın 4-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Cəbrayıl şəhəri, sentyabrın 27-dən bugünədək isə rayonun 77 kəndi, həmçinin Azərbaycan memarlıq sənəti tarixinin incisi hesab edilən möhtəşəm tarixi abidə - Xudafərin körpüsü erməni işğalından azad edilib.
Rayonun düşməndən azad olmuş Dağ Tumas kəndi yaxınlığındakı “Nəfəsli dərə” deyilən ərazidə yerləşən “Divlər sarayı” mağarası bu diyarın qədim insanların yaşadığı bölgə olduğunu sübut edir. Araşdırmaçılara görə, Cəbrayıl rayonunun adı eyniadlı kənddən götürülüb. Həmin kəndin adı isə onun əsasını qoymuş Cəbrayıl adlı hörmətli şəxslə bağlıdır.
Bu fikirləri AZƏRTAC-a açıqlamasında Bakı Dövlət Universitetinin professoru, tarixçi alim İbrahim Zeynalov söyləyib. O bildirib ki, Cəbrayılın “ağa”, “müqəddəs şəxs”, “ata” adlandırılması da təsadüfü deyil. Mənbələrdən alınan məlumatlardan aydın olur ki, həqiqətən Cəbrayıl ata bölgənin çox nüfuzlu adamı, ağsaqqalı olub, xeyirxah insan kimi tanınıb. Bu xüsusiyyətlərə görə Cəbrayıl ata ümumi qəbiristanlıqda deyil, dövrün adətinə uyğun olaraq ona məxsus torpaqların lap yuxarı başında - Alpaşa dağının hündür yerində ayrıca dəfn olunub və tək məzar kimi tanınıb.
Araşdırmaların nəticələri göstərir ki, Cəbrayıl bölgəsi, o cümlədən şəhər və onun ətrafı, bir çox kəndləri Azərbaycanın tarixi-mədəni abidələri, eyni zamanda dini abidələri ilə zəngin rayonlarından biridir.
Cəbrayıl rayonunun işğaldan azad olunan Dağ Tumas kəndi XIII - XVI əsrlərə aid türbələri ilə tanınır, həmçinin Xubyarlı kəndində XVI əsrə adi səkkizgüşəli türbə, onlarca başqa tarixi-dini memarlıq abidələri diqqəti cəlb edir. Tanınmış tarixi-dini memarlıq nümunələri - “Canqulu” və “Qumtəpə” kurqanları da erməni faşistlərinin vandalizminə məruz qalıb. Sevindirici haldır ki, ordumuz tərəfindən oktyabrın 30-da Xubyarlı kəndi işğaldan azad edilib.
“Erməni faşistlərinin əsarətindən azad olunan tarixi-mədəni abidələr sırasında Dağ Tumas kəndində yerləşən “Başıkəsik Gümbəz”, Çələbilər kəndindəki Məscid kompleksi, rayon mərkəzindəki “Sultan Məcid hamamı”, Xubyarlı kəndindəki səkkizgüşəli türbələr və məqbərələr də yer alıb və onların hər biri nəsildən-nəslə ötürülmüş canlı tarixdir. Cəbrayıl şəhərinə gözəllik verən və yaşı əsrlərlə hesablanan Xan çinar bu yurdun tarixi rəmzinə çevrilmişdi. İnanırıq ki, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Silahlı Qüvvələrimiz tərəfindən digər torpaqlarımız, oradakı tarixi-mədəni, dini abidələrimiz erməni işğalından azad ediləcək və onların tədqiqi, mühafizəsi, bərpası, milli-mədəniyyət nümunələrimizin beynəlxalq aləmdə təbliği istiqamətində böyük işlər həyata keçiriləcək",- deyə tarixçi-alim əminliyini bildirib.