Bakı, 18 iyun, AZƏRTAC

AMEA akademik Həsən Əliyev adına Coğrafiya İnstitutunun direktoru, akademik Ramiz Məmmədov və əməkdaşlar - elmi işlər üzrə direktor müavini, dosent Məhərrəm Həsənov və Landşaftşünaslıq və landşaft planlaşdırılması şöbəsinin müdiri, dosent Mirnuh İsmayılov Neftçala və Sabirabad rayonlarında ezamiyyətdə olublar.

İnstitutdan AZƏRTAC-a bildirilib ki, tədqiqat qrupunun məqsədi son zamanlar Kür çayının aşağı axınında yaranmış su probleminin tədqiqi, səbəblərinin araşdırılması və tövsiyələr hazırlanması olub.

Alimlər Kür çayında suyun səviyyəsinin iyun ayında, yəni suya tələbatın artdığı yay fəslinin başlanğıcında kəskin şəkildə azalmasını, hətta Neftçala rayonunun Xıllı məntəqəsindən çayın mənsəbinə qədər olan yatağın tamamilə dəniz suları ilə tutulmasını müşahidə ediblər. Onlar bildiriblər ki, bu vəziyyət çayın deltasında və ona yaxın ərazilərdə sıx məskunlaşmış əhalinin su ilə təminatında ciddi problemlər yaradıb. Xıllı məntəqəsi ilə Salyan şəhəri arasında Kür çayı dəniz suyu ilə qarışmış halda və ya az da olsa, çay suyu şəklində axır. Çayın bu hissəsində vaxtilə 100-150 metr enində yataqboyu su axdığı halda, hazırda səviyyənin kəskin şəkildə azalması ilə əlaqədar olaraq sulu yatağın eni bəzi yerlərdə 4-5 metrə qədər azalıb. Çay yatağı boyunca ölçülərini tez-tez dəyişən uzunsov adalar əmələ gəlib. Bəzi yerlərdə çay yatağının akkumulyativ sahilləri tamamilə sudan azad olub. Kür çayında suyun azalması ilə adaların əmələ gəlməsi və ya yatağın quru hissələrinin genişlənməsi prosesi Sabirabad rayonunda, həmçinin Araz çayının yatağında müşahidə edilib.

Tədqiqatçılar bunların bir sıra səbəbini aydınlaşdırıblar. Belə ki, Xəzər dənizi səviyyəsinin mövsümi qalxıb-enməsi ilə əlaqədar, aşağı axında çayda dib eroziyası tez-tez dəyişir və çay dərəsinin dibi dəniz səviyyəsindən aşağı düşür. Kür çayının bu hissəsində asılı materiallar kəskin azalıb. Xəzər dənizinin Neftçala sahilləri üçün xarakterik olan şərq, şimal-şərq və cənub-şərq istiqamətli küləklərin təsiri ilə dəniz suyu Kür çayının mənsəbinə və yataqboyu çay axınının əksinə qovularaq çay məcrasını doldurub. Kür və Araz çayları boyunca, habelə Kürün qolları üzərində mövcud olan qum-çınqıl karxanalarının təsiri, çayın su potensialı ilə istehlakçı arasında münasibətlərin düzgün idarə edilməməsi də müəyyən olunan səbəblər sırasındadır.

Kür çayında məcra prosesləri çox mürəkkəb olduğu üçün digər səbəblərin də mövcudluğu qaçılmazdır. Bütün bu problemlərin həlli kompleks hidroloji, iqlim, hidrogeoloji, geomorfoloji, landşaft və hidroiqtisadi tədqiqatlar aparılmasını tələb edir.