ELM VƏ TƏHSİL
Professor: Müstəqil Azərbaycan öz tarixinin ən şanlı dövrünü yaşayır
![Professor: Müstəqil Azərbaycan öz tarixinin ən şanlı dövrünü yaşayır](/files/2023/3/1200x630/16980505181968151070_1200x630.jpg)
Bakı, 23 oktyabr, AZƏRTAC
XX əsrin sonunda öz tarixi torpaqlarının bir hissəsində yenidən müstəqilliyə qovuşmuş Azərbaycan xalqı qədim və zəngin dövlətçilik ənənələrinə malikdir. Beş min illik dövlətçilik tarixi olan Azərbaycan ərazisi müasir sivilizasiyanın inkişafa başladığı ən qədim mədəniyyət mərkəzlərindən biridir. Müsəlman Şərqində ilk demokratik respublika da Şimali Azərbaycanda qurulub.
Bu barədə fikirlərini AZƏRTAC-a açıqlamasında AMEA A.A.Bakıxanov adına Tarix və Etnologiya İnstitutunun şöbə müdiri tarix elmləri doktoru, professor Mais Əmrahov söyləyib. Bolşevik Rusiyasının işğalı nəticəsində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süqut edilməsindən sonrakı dövrün tarixinə nəzər salan professor deyib: “1920‐ci il avqustun 10-da bolşeviklərin ermənilərlə bağladıqları sazişə əsasən Azərbaycanın iştirakı və razılığı olmadan, əzəli Azərbaycan ərazisi olan Şərur‐Dərələyəz Ermənistana verildi. Sonra ermənilər XI Qırmızı Ordunun köməyilə Zəngəzurun işğalına başladılar. Cənub‐Qərbi Zəngəzur (Mehri) Ermənistana qatıldı və bununla, Azərbaycanın əsas ərazisi ilə Naxçıvan arasında əlaqə kəsildi. Ermənilər Azərbaycan xalqının cəlladları Orconikidze və Kirovun təzyiqi ilə 1921-ci il iyulun 4-də RK(b)P Qafqaz bürosunun plenumunda Dağlıq Qarabağın Ermənistana qatılması barədə qərar qəbul edilməsinə nail oldular. Lakin N.Nərimanovun kəskin müqaviməti və tələbi ilə RK(b)P MK‐nın işə qarışması nəticəsində bu qərar ləğv olundu. Ermənilər Dağlıq Qarabağ barədə məqsədlərinə tam nail ola bilməsələr də, Azərbaycanın bu regionunda öz mövqelərini möhkəmləndirə bildilər. Bütün bunlara baxmayaraq, ermənilərin və bolşeviklərin Naxçıvanla bağlı planları baş tutmadı. Türkiyənin qətiyyətli mövqeyi sayəsində RSFSR‐lə Türkiyə arasında bağlanmış Moskva müqaviləsinə (16 mart 1921‐ci il) əsasən Naxçıvana Azərbaycanın himayəsi altında muxtariyyət verildi. Həmin ilin payızında Cənubi Qafqaz respublikaları ilə Türkiyə arasında bağlanmış Qars müqaviləsi (13 oktyabr 1921‐ci il) də bunu bir daha təsdiq etdi”.
Professor Mais Əmrahov qeyd edib ki, 1923‐cü il iyunun 7‐də Stalinə arxalanan Orconikidze və Kirovun təzyiqi ilə Azərbaycan MİK Azərbaycan SSR tərkibində Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin (DQMV) yaradıldığını elan etdi. Bununla, ermənilər və onların Moskvadakı himayəçiləri Azərbaycana qarşı gələcəkdə yeni ərazi iddiası irəli sürmək üçün “zəmin” hazırladılar. 1929‐cu ildə Zəngilan rayonunun üç kəndi Ermənistana verildi.
Ötən əsrin 30‐cu illərində bütövlükdə Azərbaycan xalqına qarşı repressiya aparılırdı. Ermənilər Qərbi Azərbaycanda da azərbaycanlılara qarşı kütləvi təqiblər həyata keçirirdilər. O zaman on minlərlə azərbaycanlı Qərbi Azərbaycandan ‐ öz əzəli ata‐baba yurdlarından qovuldu.
Kütləvi qırğınlar və sürgünlərlə yanaşı, xalqın milli‐mənəvi dəyərləri də məhv edilirdi. 1939‐cu ildə kiril qrafikası əsasında əlifbaya keçirilməsi Azərbaycan xalqına daha ağır zərbə vurdu. Bu, eyni zamanda, Azərbaycan və digər türk‐islam xalqlarına qarşı yeridilən ayrı‐seçkilik siyasətinin daha bir təzahürü idi.
İkinci Dünya müharibəsi başa çatdıqdan sonra da Azərbaycan xalqına qarşı repressiyalar davam etdirildi. 1948-1953-cü illərdə azərbaycanlıların öz doğma yurdu Qərbi Azərbaycandan (Ermənistan SSR adlanan ərazidən) kütləvi surətdə sürgün olunmasının yeni mərhələsi başlandı. Erməni millətçiləri Kremldə hökmranlıq edən Stalin - Beriya - Mikoyan güruhunun “xeyir-duası”ndan ruhlanaraq Azərbaycan xalqına növbəti dəfə divan tutdular.
Kommunist rejiminin hökmranlığı illərində SSRİ‐nin türk‐müsəlman xalqlarına qarşı açıq‐aşkar ayrı‐seçkilik siyasəti yeridilirdi. Respublikanın düşdüyü bu ağır vəziyyətdə Azərbaycan rəhbərliyində mühüm dəyişiklik baş verdi: 1969‐cu ildə Heydər Əliyevin Azərbaycana rəhbərliyi başlandı. Onun Azərbaycana rəhbərliyinin birinci dövrü - 1969-1982‐ci illər xalqın tarixində milli oyanışın başlanması və müstəqilliyə doğru böyük dönüş illəridir. Müstəqillik dövründə xalqın təkidli tələbi ilə siyasi rəhbərliyə qayıdan Ulu Öndər Heydər Əliyev ölkəni parçalanmaq təhlükəsindən xilas etdi. Ümummilli Liderin həyata keçirdiyi uğurlu daxili islahatlar və xarici siyasət Azərbaycanı inkişaf yoluna çıxardı, ölkənin beynəlxalq aləmdə nüfuzu artdı.
“Müstəqil Azərbaycan 2003-cü ildən başlayaraq öz tarixinin ən şanlı dövrünə qədəm qoydu. Prezident İlham Əliyev Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı özünün prinsipial mövqeyini hələ Avropa Şurasının Parlament Assambleyasındakı fəaliyyəti zamanı nümayiş etdirmişdi. Azərbaycanın bu məsələdə haqlı tərəf olduğunu, ölkəmizin təcavüzə məruz qaldığını, torpaqlarımızın 20 faizindən çoxunun işğal olunduğunu, bir milyondan artıq azərbaycanlının qaçqın və məcburi köçkün vəziyyətinə düşdüyünü Avropa cəmiyyətinə, bütün dünyaya çatdırmaqda İlham Əliyev misilsiz xidmət göstərib.
Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə siyasi sahədə olduğu kimi, iqtisadi sahədə də ciddi uğurlar qazanıldı. Ötən müddət ərzində Azərbaycanın təşəbbüsü və iştirakı ilə regional və qlobal miqyaslı nəhəng infrastruktur və enerji layihələri reallaşdırıldı. Azərbaycan dünyada sayı məhdud olan kosmik ölkələr sırasına qoşuldu. Ölkəmizin 2019-2023-cü illərdə 120 dövlətin təmsil olunduğu Qoşulmama Hərəkatına sədrlik etməsi onun beynəlxalq miqyasda nüfuzunun və qüdrətinin yüksək olduğunu göstərir.
2020-ci il sentyabrın 27-də başlanan və 44 gün davam edən Vətən müharibəsində qazanılan Qələbə bizi gözükölgəlilikdən, baş qaxıncından, “qorxaq millət”, “torpağını qoruya bilməyən xalq”, “torpaq itirən dövlət” töhmətindən də xilas etdi.
Son 200 illik tariximizdə Prezident İlham Əliyev yeganə şəxsiyyət, ilk liderdir ki, itirilmiş, düşmən tərəfindən işğal olunmuş ərazilərin azad edilməsinə və xalqa qaytarılmasına nail oldu. Bu tarixi qələbə millətimizin silinməz imzası kimi tarixə düşdü. İşğaldan azad edilmiş ərazilərimizdə bərpa-quruculuq işləri davam edir, insanlar öz doğma yurduna qayıdır, bu yerlərə həyat yenidən canlanır.
Qarabağ iqtisadi rayonunda törədilən genişmiqyaslı təxribatların qarşısının alınması, bərpa-quruculuq işlərinə cəlb olunmuş mülki işçilər və hərbi qulluqçularımızın təhlükəsizliyinin təmin olunması, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya quruluşunun bərpa edilməsi məqsədilə bu il sentyabrın 19-20-də Azərbaycan bölgədə lokal xarakterli antiterror tədbirlərini həyata keçirdi və nəticədə Azərbaycanın bütün ərazilərində suverenlik tam bərpa edildi. Bu gün Azərbaycanın Dövlət Bayrağı ölkəmizin hər yerində dalğalanır”, - deyə professor Mais Əmrahov fikrini yekunlaşdırıb.