İQTİSADİYYAT
BİRJA ELEKTRON HƏRRAC SİSTEMİNİN BİRİNCİ İLDÖNÜMÜ
Bakı Banklararası Valyuta Birjasında (BBVB) birja elektron hərracı sisteminin (BEHS) işə başlamasından bir il keçir. Birjanın informasiya-analitik şöbəsindən AZƏRTAC-ın müxbirinə bildirmişlər ki, iyunun 9-da, Azərbaycanda ilk dəfə olaraq, universal elektron sistemdə hərrac keçirilmişdir. Bu sistem bankların valyuta risklərinin və qısamüddətli satış qabiliyyətinin kompleks idarə olunması üçün platformadır. BEHS bankirlərə ofisdən və ya BBVB-nin hərrac salonundan T+0, T+1 və T+2 ödəmə tarixləri ilə xarici valyutalar (USD, EUR və RUR) üzrə əməliyyat aparmalarına imkan verir. Hazırda BBVB-nin elektron hərraclarında Azərbaycan Milli Bankı və 21 ikinci dərəcəli bank iştirak edir. Bir il ərzində BBVB-nin birja elektron hərrac sistemində əqdlərin həcmi 306, 755 milyard manatdan və ya 62,533 milyon dollardan artıq olmuşdur. Əgər 2002-ci ilin sonlarında birjanın valyuta bölməsinin ümumi dövriyyəsində elektron əqdlərinin payı 10 faizdən azca çox idisə, iyulun 1-nə olan məlumata görə, bu göstərici 41 faizədək artmışdır. BEHS-in satış qabiliyyətinin xeyli yüksəlməsi nəticəsində Bakı Beynəlxalq Valyuta Birjasında hərracların həcmi 1,5 dəfə və ya 51 faiz artaraq 2003-cü ilin yanvar-iyun aylarında 112 milyon dollara və ya 549,5 milyard manata çatmışdır. BEHS-də iştirak edən bankların sayının 11-dən 22-dək artması da elektron sisteminin satış qabiliyyətinin yüksəlməsindən xəbər verir. Elektron hərrac sistemi istifadəyə veriləndən BBVB valyuta bölməsində komisyon rüsumları 0,075 faizdən 0,04 faizə endirilmişdir. Xarici valyuta alan banklardan tutulan komisyon rüsumunun həcmi 500 dollara bərabar məbləğdə məhdudlaşdırılmışdır. Bir hərrac sessiyasında 300 min dollardan çox satan banklardan isə heç bir komisyon rüsumu tutulmur. BBVB elektron hərrac sisteminin satış qabiliyyətini daha da artırmaq məqsədilə sistemdə hərracların keçirilməsi reqlamentində müvafiq dəyişikliklər tətbiq etmişdir. TOM və SPT alətləri üzrə hərrac sessiyalarının vaxtı saat 17-dən 17:30-dək, USD/AZM TOD alətləri üzrə isə 14:30-dan 16-dək uzadılmışdır. Beləliklə, BEHS-də hərrac sessiyaları saat 10.00-dan 17.30-dək keçirilir. 2002-ci ilin noyabrından başlayaraq BBVB üzv bankların təqdim etdikləri balanslar sistemi əsasında hərrac limitlərini müəyyənləşdirmək praktikasını tətbiq edir. Bu, BBVB-nin hesabına əvvəlcədən pul vəsaiti köçürmədən banklara BEHS-də bir neçə saniyə ərzində valyuta əqdləri bağlamaq imkanı vermişdir. Birja elektron sistemi çərçivəsində banklararası kredit bazarının inkişafında da xeyli uğur qazanmışdır. Belə ki, BEHS-in bir hissəsi olan mütəşəkkil banklararası kredit bazarı vasitəsilə bağlanan kredit əqdlərinin həcmi bu il 10,5 milyard manat təşkil etmişdir. Hazırda bu bazara 14 bank qoşulmuşdur və onlar da girov qoymadan vəsait almaq imkanı əldə etmişlər.