Nançan, 27 dekabr, AZƏRTAC

Çin dünyada ən uzun sürətli dəmir yolu şəbəkəsinə malikdir. Söhbət sürəti saatda 200 kilometrdən çox olan yollardan gedir. Çindəki sürətli dəmir yolu xətlərinin ümumi uzunluğu 43 min kilometri ötüb. Çin bu rəqəmlə ən yaxın rəqibi İspaniyanı 10 dəfə qabaqlayır. Ümumiyyətlə, dünyadakı bütün sürətli dəmir yolu xətlərinin üçdəikisi Çin ərazisindədir. Sürətli dəmir yolu sistemi ölkə iqtisadiyyatının gücünün, sürətli modernləşməsinin, texnoloji tərəqqisinin rəmzinə çevrilib.

Çin sürətli dəmir yolu inşasına inkişaf etmiş ölkələrdən gec - 2000-ci illərin ortalarında başlayıb. Hələ 1978-ci ildə Yaponiyada səfərdə olan Çin lideri Den Siaopin o vaxt dünyanın ən sürətli qatarları olan “Şinkansen”i görəndən sonra öz ölkəsində də sürətli dəmir yolunun inşasına qərar verib.

İlk sürətli dəmir yolu xətti 2008-ci ildə paytaxt Pekin ilə yaxınlıqdakı Tiencin şəhəri arasında çəkilib. Hazırda isə sürətli dəmir yolu şəbəkəsi ölkənin bütün inzibati ərazi vahidlərini əhatə edir. Əhalisinin sayı 500 mindən yuxarı olan şəhərlərin 75 faizi sürətli dəmir yolu şəbəkəsinə qoşulub. Amma Çin bununla da kifayətlənmir, 2035-ci ilədək sürətli dəmir yolu şəbəkəsinin 70 min kilometrə çatdırılması planlaşdırılıb.

İlk mərhələdə İsveç istehsalı olan elektrik qatarlarından istifadə edilirdisə, hazırda bütün xətlərdəki qatarlar yerli istehsaldır. Çinli mütəxəssislər xarici təcrübəni qısa zamanda mənimsəyərək, sürəti saatda 350 kilometrə çatan qatarlar istehsal etməyə nail olublar. Şanxaydakı maqlev xəttindəki qatarlar isə saatda 430 kilometr sürətlə hərəkət edir. Çin mütəxəssisləri sürəti saatda 620 kilometrə çatan maqlev qatarının bir neçə sınağını da həyata keçiriblər. Plana əsasən, həmin qatarlar 2025-ci ildən istifadəyə veriləcək.

Çinin sürətli dəmir yolu sistemi ilə bağlı daha bir maraqlı fakt isə onun hava yolu nəqliyyatı ilə sərnişin daşınmasına təsiridir. İldən-ilə sürətli qatarlardan istifadə edənlərin sayı artdıqca, xüsusən yaxın məsafələrə (500 kilometrədək) təyyarə uçuşlarında ciddi azalma müşahidə olunub. Hətta bəzi uçuşlar tam dayandırılıb. Çində sürətli qatarlarla il ərzində daşınan sərnişinlərin sayı 2015-ci ildə 1 milyard, 2018-ci ildə 2 milyard, cari ildə isə 3 milyard nəfəri ötüb. İnsanların sürətli qatarla səyahətə üstünlük verməsi təsadüfi deyil. Məsələn, paytaxt Pekindən ölkənin maliyyə mərkəzi olan Şanxaya təyyarə 2 saat 20 dəqiqəyə uçur, sürətli qatar isə 4 saat 30 dəqiqəyə gedir. Adətən şəhər kənarında yerləşdiyi üçün hava limanlarına gediş-gəlişə, uçuş üçün qeydiyyata, baqaj rəsmiləşdirilməsinə, təhlükəsizlik yoxlanışına, mənzil başına çatandan sonra baqajın alınmasına sərf olunan vaxtı hesablayanda sürətli qatar həm vaxt, həm də qiymət baxımından daha sərfəlidir.

Dekabrın 27-də Hancou-Nançan sürətli dəmir yolu xəttinin Huanşan-Nançan hissəsi istifadəyə verilib. Həmin xəttin açılış mərasimində AZƏRTAC-ın Çindəki xüsusi müxbiri də iştirak edib və ilk qatarın sərnişini olub. Anhuy və Ciansi vilayətlərini birləşdirən 286 kilometr uzunluğundakı Huanşan-Nançan xəttinin inşasına 2018-ci ildə başlanıb. İki vilayət üzrə 10 şəhərdən keçən xəttin təxminən 86 faizi körpü-tuneldən ibarətdir. Bu xətdə qatarlar maksimum saatda 350 kilometr sürətlə hərəkət edəcək.

Cari il ərzində Çində daha bir neçə sürətli dəmir yolu xətti istifadəyə verilib. Bunlardan ən diqqətçəkəni Fucien vilayətində Fucou, Siamen və Cancou şəhərlərini birləşdirən 277 kilometrlik xətdir. Qatarların Fucoudan saatda 350 kilometr sürətlə cəmi bir saata Cancouya çatdığı xəttin təxminən 20 kilometr dənizin üzərindən keçir. Bu, Çində dəniz üzərində inşa edilmiş ən uzun sürətli dəmir yolu xəttidir. Sıçuan və Çinhay vilayətlərini birləşdirən 238 kilometr uzunluğundakı xəttin əsas hissəsi dağlıq bölgədən keçir.

Çinli mütəxəssislər təkcə ölkədə deyil, xaricdə də sürətli dəmir yolu xətlərinin layihələndirilməsini və inşasını həyata keçirir. Belə ki, Çin şirkətləri Türkiyə, Venesuala, Argentina və İndoneziyada müvafiq layihələr reallaşdırıb.