Bakı, 5 dekabr, AZƏRTAC

Bolonya şəhəri İtaliyanın mərkəzi və şimal hissələrində yerləşən Emiliya-Romanya regionunun inzibati mərkəzidir. Bu ölkənin ən böyük əyalətlərindən birində Ferrara, Modena, Parma, Ravenna, Rimini kimi vilayət və şəhərlər də yerləşir. Emiliya-Romanya şəhərlərinin zəngin tarixi-mədəni irsi sayəsində bu əraziyə çoxlu sayda turistlər gəlirlər. Burada Adriatik dənizi sahilində istirahət etmək, yerli kulinariyanın Parmigiano Reggiano pendiri, ənənəvi balzamlı sirkə kimi ləziz yeməklərinin dadına baxmaq, Roma imperiyası dövrünə aid tarixi abidələrə baxmaq və ya “Ferrari”nin eyniadlı muzeyində super avtomobillərin ən yeni modellərini görmək mümkündür. Biz yuxarıda sadalananların bir çoxu ilə tanış ola bildik və aldığımız təəssüratları sizinlə bölüşməyə tələsirik!

Premium sinfindən qatarlar və Bolonya Universiteti

Emiliya-Romanya vilayətinin paytaxtı olan Bolonya zəngin tarixə, mədəniyyətə və ənənələrə malik izdihamlı şəhərdir. Bu şəhərin bir çox təxəllüsü var, onların bəziləri isə əyləncəlidir. Bolonya universitet köklərinə malik olduğu üçün “təhsil mərkəzi”, yerli mətbəxinə görə “şişman”, tikililərin damındakı kirəmitlərin rəngi sayəsində “qırmızı” şəhər də adlandırılır. İzdihamlı, səs-küylü və enerji ilə dolu şəhərin çılğın keçmişi var, amma, eyni zamanda, o, gələcəyə də inamla baxır.

Müasir Bolonya mərkəzdə yerləşməsi sayəsində İtaliyanın cənub və şimal hissələri arasında kommunikasiya qovşağı rolunu oynayır, həmçinin bu region ölkənin ən iri şəhərlərini dəmir yolu xətləri və avtomagistrallar vasitəsilə birləşdirir. Romadan Bolonyaya getmək üçün biz sürətli qatardan istifadə etdik. Qeyd edək ki, İtaliyada qatarlar həm regionların daxilində, həm də iri şəhərlər arasında hərəkət etmək üçün populyar və ən çox tələbatın olduğu nəqliyyat vasitəsidir. Təyyarələrdə olduğu kimi, yerli qatarlarda da xidmət sinifləri mövcuddur. Lakin aviareyslərdən fərqli olaraq, buradakı siniflərdə qiymətlər arasında fərq o qədər də çox deyil. Məsələn, Roma-Bolonya qatarında ekonom-sinfində biletin qiyməti 38 avrodursa, Premium sinfində gediş haqqı 43 avroya yaxın, biznes sinfində isə 48 avrodur. Son iki sinifdə vaqonlarda dəri oturacaqlar, internet və qatar hərəkət etdikdən sonra sərnişinlərə paylanılan buterbrodlu və çipsili qəlyanaltı var. Ekonom-sinfində səyahət edən sərnişinlər isə vaqon-restoranda və vendinq avtomatlarında özlərinə yemək ala bilərlər.

Romadan Bolonyaya yol təqribən 2 saat çəkir. Qatar şəhərin mərkəzindəki vağzala gəlir, ona görə də səyahətiniz ayaqüstü olarsa, dərhal görməli yerlərlə tanış ola bilərsiniz.

Bolonya kəlməsini eşidəndə ağıla gələn ilk məkan Bolonya Universiteti olur. Həqiqətən, burada Avropanın ən qədim və xristian (Qərb) aləminin birinci universiteti yaradılıb. Dünyanın ən qədim universiteti isə 859-cu ildə əsası qoyulmuş Mərakeşin Əl-Qarauyin ali təhsil ocağıdır. 1088-ci ildə Bolonya Hüquq Məktəbi və ya “azad incəsənətlər” məktəbinin təsis edilməsi Avropada ali təhsilin əsasını qoyub. Bu hadisə Bolonya Universitetinin tarixinin başlanğıc nöqtəsi hesab olunur. XVI əsrin ortalarına qədər məktəbin özünün daimi binası olmayıb, məşğələlər isə gah pedaqoqların evlərində, gah da bələdiyyə orqanları tərəfindən icarəyə götürülmüş zallarda keçirilirdi.

1561-ci ildə tələbələrin vahid kampusda birləşdirilməsi məqsədilə Palaçço del Arçiqinnazio (arxigimnaziya) tikilib. Hazırda məhz bu tikili Bolonya Universitetinin tarixi binası kimi turistlərə göstərilir. İndi burada bələdiyyə kitabxanası yerləşir. Bir neçə yüz ildən sonra - 1802-ci ildə Napoleon Bonapartın hakimiyyəti dövründə universitetin fakültələri indi də Bolonya Universitetinin əsas binalarından biri olan Palaçço Podciyə köçürülüb. XXI əsrdə bu universitet eyni vaxtda dünyanın müxtəlif ölkələrindən olan 100 minə yaxın tələbənin təhsil aldığı müasir təhsil ocağıdır. Universitetin regionda bir neçə filialı da fəaliyyət göstərir. Əvvəlcədən qeyd edək ki, qonşuluqdakı Ravennanı seyr edən zaman şəhərin mərkəzində Bolonya Universitetinin yerli filialında təhsil alan azərbaycanlı tələbələrlə rastlaşdıq.

Uzun tağlar və “əyilmiş qüllələr”

Bolonya ətrafında gəzərkən, şəhərin ərazisindəki tağların sayı sizi təəccübləndirir. Onlar mağazalar və restoranlar arasında sonu görünməyən keçidlər təşkil edirlər. Burada deyildiyi kimi, portiklərin və ya Bolonyadakı qalereyaların görünüşü Bolonya Universitetinin tarixi ilə ayrılmaz şəkildə bağlıdır. Bolonyada ali təhsil imkanlarının açılmasından dərhal sonra şəhərə tələbə izdihamı axını başladı. Yerli sakinlər tələbələrə otaqlar kirayə verməyə başladılar və çox keçmədən, şəhərdə boş mənzil qalmadı. Bolonyada mənzilə tələbatın artması nəticəsində torpaq da bahalaşdı. Sonra tağları dayaq kimi istifadə edərək, mövcud evlərə əlavələr etməyə başladılar. Portiklər ictimai torpaqlardan və faydalı şəhər ərazilərindən istifadə etmədən binaların yuxarı hissəsini genişləndirmək üçün ideal həll yolu idi, eyni zamanda, vətəndaşlara kölgəli məkan və əlverişsiz havalardan qorunma məkanı təmin etdi. Əvvəlcə kortəbii olan bu qərar 1288-ci ildə məcburi oldu: qəbul edilmiş qanun mövcud evlərə tağların əlavə edilməsini tələb etdi və yeni binaların portiklərlə tikilməsini şərtləndirdi.

Hazırda Bolonyada portiklərin ümumi uzunluğu 62 kilometrdir, bunun 42 kilometri şəhərin tarixi mərkəzində yerləşir. 2021-ci ildə Bolonya tağları bədii və sosial-mədəni dəyərinə görə UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilib. Şəhərin küçələrində gəzdiyiniz zaman siz kərpicdən, daşdan, ən qədimləri isə taxtadan (XIII əsrin İzolani Evi və Marsala küçəsindəki arkada) inşa edilmiş memarlıq şedevrlərinin əhatəsinə düşürsünüz. Bolonyanın ən məşhur və uzun portiki 3796 metr uzunluğunda olan və azı 666 tağdan ibarət San-Luka portikidir.

Bolonyanın özünün “əyilmiş qüllələri” olduğu faktı az adama məlumdur. Onların sayı ikidir - Asinelli və Qarisenda. Bu qüllələr şəhərin tam mərkəzində, Via Emiliya qədim Roma yolunun keçdiyi yerdə yerləşir. Orta əsrlərdə tikilmiş qüllələr istehkam funksiyasını yerinə yetirərək, düşmənin yaxınlaşması və mühafizəsi barədə vaxtında xəbər verirdi. Torpağın xüsusiyyətlərinə görə qüllələr tikinti prosesində əyilməyə başlayıb. Onlar 1109-1119-cu illər arasında ucaldılıb. Asinelli şəhərin heyrətamiz mənzərələrini təqdim edən və 97,2 metr hündürlüyü olan zirvəyə aparan 498 daxili pillələrə malikdir. “Garisenda Tower” isə o qədər də hündür deyil (47 metr).

Atlar üçün pilləkən və Bolonya delikatesləri

Şəhərin mərkəzində mərkəzi meydan - Pyaçça Macore yerləşir. Onun ərazisində XII-XIV əsrlərə aid tarixi binalar - Notariuslar sarayı, Palaçço d”Akkursio (Bələdiyyə sarayı), Palaçço del Podesta (Şəhər böyüyünün sarayı) və Palaçço dei Banki yerləşir.

Qüllələr mövzusunu davam etdirərək, “Palazzo del Podestà”nın tacı olan XIII əsrə aid unikal qülləni qeyd etmək lazımdır. Bu, İtaliyada bünövrəsi olmayan yeganə qüllədir! Yəni birbaşa binanın üzərində tikilib və öz bünövrəsi üzərində dayanmır. Bu sarayın başqa bir sirri var: onun aşağı hissəsi qeyri-adi akustika ilə örtülmüş qalereyadır. Belə ki, əgər tağlardan birinin küncündə dayanıb alçaq səslə nəsə desəniz, qarşı küncdə dayanan başqa bir şəxs sizin söylədiklərinizi eşidəcək. Bu xüsusiyyətinə görə qalereya xalq arasında “orta əsr telefonu” və ya “pıçıltı qalereyası” ləqəbini alıb.

Yaxınlıqdakı “Palazzo d'Accursio” əvvəllər şəhər hökumətinin tarixi iqamətgahı olub və 2001-ci ildən bəri şəhərin multimedia kitabxanasına ev sahibliyi edir. Əvvəlcə şəhər hakimiyyəti nümayəndələrinin at belində zəfərlə girişi üçün nəzərdə tutulmuş alçaq pillələri olan qeyri-adi pilləkənlərlə qalxaraq, kompleksin daxilindəki zallar silsiləsinə baş çəkə bilərsiniz.

“Piazza Maggiore”dən keçərkən, sənətkarlıq və ticarət ənənələrinin orta əsrlərə aid olduğu Bolonyanın izdihamlı bölgəsi olan Quadrilaterala (Dördbucaqlıya) daxil olursunuz. Burada hələ də öz tarixi memarlıq üslubunu və interyerini qoruyub saxlayan pərakəndə satış məntəqələrini, o cümlədən bir neçə köhnə əczaxanaları görə bilərsiniz.

Bolonyanın başqa bir qeyri-adi görməli məkanı Reno kanalı, daha doğrusu onun qalıqlarıdır. Ona baxmaq üçün insanların uzun bir növbəsi yaranır. Məsələ burasındadır ki, bu kanal da Bolonyadakı bəzi digər kanallar kimi uzun müddət divarlarla şəhər əhalisinin nəzərindən gizlədilib. Tarixin bir dövründə divarlarda axan suların göründüyü deşiklər açılıb. İndi bu, turistlər üçün bir cazibəli məkandır: növbəyə durun və divardakı açar dəliyinə bənzər deşikdən ona baxın. Siz orada evlərin boyunca axan dayaz bir kanalın nazik axarını görə bilərsiniz. Bəzi fəsillərdə su axını güclənir və evlər Venesiyadakı kimi qismən suyun içərisində qalır. Bir çox əsrlər əvvəl kanalın suları dəyirman və fabriklərin mexanizmlərinin hərəkətini təmin edib, həmçinin naviqasiya məqsədləri üçün də istifadə olunub.

Biz bu məlumatları və başqa bir çox özəllikləri rus dilində çox gözəl danışan italiyalı qadın bələdçimizdən - Tamara Soneqodan öyrəndik. Bir qayda olaraq, xaricdə rusdilli bələdçilərin funksiyalarını MDB ölkələrindən olan insanlar yerinə yetirirlər, lakin burada bir italyan və hətta rəsmi bələdçi lisenziyası olanla rastlaşdıq, bu, vacibdir, əks halda təsadüfi bələdçilər sizə yanlış məlumatlar verə bilərlər...! Bolonya tarixinə ekskursiya etdikdən sonra Tamara bizi yerli mətbəxdən istifadə etmək üçün ənənəvi qastronomlardan birinə apardı. Yəqin ki, hər kəs makaron üçün Bolonez sousu haqqında eşidib: bu, Bolonya mətbəxinin çoxsaylı nümunələrindən yalnız biridir. Yeri gəlmişkən, Bakıda italyan restoranlarında Bolonez sousu ilə makaron dadmaq daha yaxşıdır: İtaliyada bu sousa donuz əti əlavə edirlər. Bundan əlavə, Bolonyada ətsiz bir çox ənənəvi yeməklər var. Məsələn, tortelloni, ricotta pendiri və ispanaqla doldurulmuş pelmenəbənzər məhsullar. Yaxud tortellonini xatırladan balanzon, lakin o, yaşıl xəmirdən hazırlanır (ispanaq sayəsində). İnqrediyent kimi porcini göbələyi, qoz, balqabaq və sairə var. Onun tərkibində nə olduğunu əvvəlcədən soruşmaq daha yaxşıdır. Pastanı xatırladan Passatelli də maraqlı görünür: o, yumurta, çörək qırıntıları, parmezan pendiri və ədviyyatlar qarışdırılaraq hazırlanır, sonra suda qaynadılır. Bolonyanın tipik makaronu düz və əriştə kimi olan talyatelledir.

Şirniyyatlar arasında düyü tortunu (Torta di riso) qeyd etmək olar. Emiliya bölgəsinin tipik deserti düyü və süddən, həm də un və mayasız hazırlanır, habelə yumşaq konsistensiyalı və vanil ləzzətlidir. Həm də Tagliatelle tortunu (Torta di tagliatelle) - doğranmış badamla doldurulmuş xəmirdən hazırlanmış deserti qeyd etmək olar. Bu və digər ənənəvi yeməkləri bir çox yerli restoranlardan birində dadmaq mümkündür. Məsələn, “Atipico Osteria” restoranında yerli məhsullardan istifadə edərək ənənəvi üsullarla öz makaron və xəmir məmulatlarını istehsal edirlər.

Reportajımızın növbəti hissəsində Parmigiano Reggiano pendiri və ənənəvi balzam sirkəsi kimi Emiliya-Romanya bölgəsinin məşhur delikatesləri haqqında danışacağıq. Orijinal Parmigiano Reggiano istehsal edən bir neçə məkandan biri olan pendir fabrikindən eksklüziv hesabat sizi gözləyir. Bizi izləməyə davam edin!

Emil Eyyubov