Gəncədə tarixə həssas münasibət, maddi-mənəvi irsin qorunması və bərpası, həyata keçirilən önəmli sosial layihələr, genişmiqyaslı quruculuq işləri dövlət müstəqilliyinin yaratdığı imkanlardan qaynaqlanır

Gəncə, 2 noyabr, Rauf Hacıyev, AZƏRTAC

Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpa edilməsindən ötən 25 il Gəncə şəhərinin tarixinə sürətli sosial-iqtisadi inkişaf, genişmiqyaslı abadlıq-quruculuq dövrü kimi daxil olub.

Azərbaycanın bu qədim şəhəri haqqında qeydlərə mühüm tarixi faktla başlamaq istərdik. Gəncə 1918-ci ildə qurulan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ilk paytaxtı olub. Dövlət maraqlarının və onun təməl prinsiplərinin qorunması, milli dövlət ideologiyası, vahid milli məfkurə kimi dəyərlər tarix boyu bu şəhərin simasını formalaşdıran əsas amillərdir. Ümummilli lider Heydər Əliyev Gəncə haqqında danışarkən belə deyib: “Gəncə daim gözəl şəhər olub, onu daha da gözəlləşdirmək lazımdır. Çünki bu şəhərin əsası gözəldir”.

Təsadüfi deyil ki, zəngin tarixi keçmişi olan Gəncə şəhərinə istər ümummilli lider Heydər Əliyevin hakimiyyəti illərində, istərsə də Prezident İlham Əliyev tərəfindən hər zaman böyük diqqət və qayğı göstərilib.

Dövlətimizin başçısı Gəncənin bu gününü belə xarakterizə edib: “Gəncə gözəlləşir, abadlaşır. İndi binalar qədimliyini saxlamaqla milli memarlıq üslubunda təmir edilir, küçələr genişlənir, gözəl bərpa işləri aparılır. Bu, çox önəmlidir”.

Mübaliğəsiz demək olar ki, Nizami Gəncəvi məqbərəsi Gəncənin vizit kartıdır. XII əsr Azərbaycan poeziyasının görkəmli nümayəndəsi, şair-filosof Nizami Gəncəvinin türbə kompleksi 2012-ci ildə yenidən qurulub, burada əsaslı təmir-bərpa işləri aparılıb. Məqbərənin qarşısından keçən yolun hər iki tərəfindəki istinad divarları milli ornamentlərlə bəzədilib. Kompleksin ətrafında 11 hektar ərazidə yaşıllıq salınıb.

Gəncə öz park və bağları ilə məşhurdur. Bu istirahət məkanları müstəqillik illərində öz simasını tamamilə dəyişib. Məsələn, ümumi sahəsi 4 min 823 kvadratmetr olan Nəriman Nərimanov adına park yenidən qurulub, burada görkəmli dövlət xadimi və mütəfəkkirin büstü qoyulub.

Gəncəçay sahilində yenidən qurulan “Xəmsə” memarlıq kompleksində bu gün Nizami Gəncəvinin heykəli ucalır. Təqdirəlayiqdir ki, kompleksin inşasında ənənəvi Azərbaycan memarlığına istinad olunub və beləliklə, Nizami Gəncəvi yaradıcılığını əks etdirən son dərəcə nadir sənət abidəsi ərsəyə gəlib.

Son dövrdə şəhərdə həyata keçirilən mühüm layihələrdən biri də Gəncə çayının sağ sahilində inşa olunan Bayraq meydanıdır. Burada 110 metr hündürlükdə Azərbaycanın dövlət bayrağı dalğalanır. Bayraq meydanının ətrafında milli dövlətçilik tariximizi və dövlət rəmzlərini əks etdirən guşələr yaradılıb.

Gəncənin tarixi məkanlarından hesab olunan Cavad xan küçəsi də yenidən qurulub. Küçədə yerləşən binaların və digər tikililərin fasadları tarixi və müasir memarlıq elementləri ilə işlənib. Bərpa edilən binaların əksəriyyəti XIX əsrin ikinci yarısında tikilən yerli və ölkə əhəmiyyətli tarixi abidə sayılır. Məşhur Zinger qardaşlarının, Gəncə mülkədarlarının imarətləri, iş adamlarının mülkləri, eləcə də “Azərbaycan” qəzetinin ilk dəfə nəşr edildiyi mətbəə binası bu küçədə yerləşir. Abadlıq-quruculuq işlərindən sonra sanki açıq səma altında muzeyə çevrilən Cavad xan küçəsində fəvvarələr, həmçinin müasirliyi və milli adət-ənənələri əks etdirən kompozisiyalar quraşdırılıb.

XVII əsrin yadigarları olan Cümə məscidi və “Çökək hamam” tarix-memarlıq abidələri əsaslı təmir-bərpa olunub, Cavad xan Qacarın məzarı üzərində inşa edilən türbənin ətrafı abadlaşdırılıb. Eyni zamanda, Azərbaycan xalqının minilliklərdən gələn milli adət-ənənələrinin ən gözəl nümunələrini özündə yaşadan “Novruz” meydanı böyük zövqlə yenidən qurulub.

Öz simasını dəyişən məkanlar sırasında Şəhidlər xiyabanı, Fikrət Əmirovun adını daşıyan park, Nizami poeziya teatrının fəaliyyət göstərdiyi Zərrabi və Şərəfxanlı tarix-memarlıq abidələri də var.

Vaxtilə şəhərin mərkəzində qəzalı binada fəaliyyət göstərən Uşaq Yaradıcılıq Mərkəzi üçün Gəncəçay bulvarının sahilində müasir və yaraşıqlı bina tikilərək istifadəyə verilib. Burada 840-dan çox şagirdin incəsənətin sirlərini öyrənməsi üçün hər cür şərait yaradılıb.

İki il əvvəl Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə tikilən Nizami Gəncəvi Muzeyi fəaliyyətə başlayıb. Muzeyin Nizami Gəncəvi məqbərəsinin yaxınlığında yerləşməsi buraya gələnlərin həm məqbərəni ziyarət etməsinə, həm də dahi şairin həyat və yaradıcılığı haqda geniş məlumat almasına imkan yaradır. Muzeydə şairin həyat və yaradıcılığına aid çoxsaylı eksponatlar toplanıb.

Şəhərdəki diqqəti cəlb edən yeni tikililərdən biri də Məhsəti Gəncəvi Mərkəzidir. Gəncə çayının sol sahilində yerləşən Mərkəzin binası klassik memarlıq üslubu ilə diqqəti cəlb edir. Binanın qarşısındakı bağ və Məhsəti Gəncəvinin möhtəşəm heykəli ümumi ansamblı tamamlayır. Burada şairənin həyat və yaradıcılığına həsr olunan rəsm qalereyası fəaliyyət göstərir, çoxsaylı eksponatlar nümayiş etdirilir.

2014-cü ildə şəhərdə Heydər Əliyev Mərkəzinin və onun ətrafındakı park kompleksinin açılışı olub. Sahəsi 450 hektar olan bu park kompleksi dünyanın beş ən böyük parkından biri hesab olunur. Burada Heydər Əliyev Mərkəzi ilə yanaşı, Azərbaycanın Milli Qurtuluş Gününün rəmzi olan Zəfər tağı, Müasir İncəsənət Muzeyi, 3500 nəfərlik amfiteatr, Gəncə gölü və şəlalə kompleksi, fontanlar, Xan çinarlar alleyası, habelə 7 hektar ərazidə “GəncLand” müasir əyləncə kompleksi yaradılıb.

Gəncənin müasir tikililərindən olan Qala Qapıları-Arxeologiya və Etnoqrafiya Muzey Abidə-Kompleksi tarixi ənənələrə uyğun inşa edilib. Burada Azərbaycan tarixinin bütün dövrlərini əks etdirən zəngin muzey fəaliyyət göstərir.

Orijinal quruluşa malik “Xəmsə” Daş Kitabələr Kompleksi şəhərə qədəm qoyan hər kəsin diqqətini cəlb edir. Kompleksdə Nizami Gəncəvinin “Xəmsə”sinə daxil olan 5 möhtəşəm kitab-abidə yaradılıb. Hündürlüyü 25 metr, eni isə 12 metr olan bu kitabələr qonaqları Nizami Gəncəvinin məqbərəsinə istiqamətləndirir.

Gəncə Azərbaycanın istiqlaliyyət tarixinin izlərini qoruyub saxlayan şəhərdir. Milli dövlətçiliyimizin əsası məhz bu şəhərdə qoyulub. Tarixi keçmişimizə hörmət əlaməti olaraq “İstiqlal” parkı və memorial abidəsi yenidən qurulub. Vaxtilə diqqətdən kənarda qalan Hüseyniyyə tarix-memarlıq abidəsi də əsaslı təmir-bərpa olunub, “Nizami-Puşkin” kitabxanası adı ilə yenidən fəaliyyət göstərməyə başlayıb.

Ölkəmizdə dini–tarixi abidələrə göstərilən diqqət və qayğı, həssas münasibət Gəncədə də ilk baxışda nəzərə çarpır. Prezident İlham Əliyevin sərəncamları ilə “İmamzadə” dini kompleksində genişmiqyaslı abadlıq-quruculuq işləri aparılıb, müvafiq infrastruktur yaradılıb. Hazırda bu kompleks nəinki Azərbaycanın, eləcə də bütün İslam dünyasının ən möhtəşəm və əzəmətli dini mərkəzlərindən birinə çevrilib.

Dövlət müstəqilliyimizin bərpasının 25 illik yubileyi ərəfəsində Gəncədə daha bir möhtəşəm sosial layihə reallaşdırılıb. Uzunluğu 1,2 kilometr olan “Gəncəçay” park-bulvar kompleksi yaradılıb. İstirahət üçün hər cür şəraitə malik kompleksdə 15 fəvvarə, müxtəlif kompozisiyalı 10 heykəl, habelə “Əli və Nino” abidəsi quraşdırılıb. Burada kinoteatr, kitab evi, restoran və kafelər, uşaqlar üçün əyləncə mərkəzi və digər istirahət məkanları fəaliyyət göstərir.

Son vaxtlar Gəncənin mədəni həyatında baş verən ən mühüm hadisələrdən biri bu qədim şəhərin 2016-cı il üçün Avropa Gənclər Paytaxtı tituluna layiq görülməsidir. Bu münasibətlə şəhərin mərkəzində “Gəncə - 2016 Avropa Gənclər Paytaxtı” parkı salınıb. Ümumi sahəsi 1,8 hektar olan parkın mərkəzində “Gəncliyin qanadları” abidəsi ucalır.

Gəncədə tarixə həssas münasibət, maddi-mənəvi irsin qorunması və bərpası, habelə həyata keçirilən önəmli sosial layihələr, genişmiqyaslı quruculuq işləri dövlət müstəqilliyinin yaratdığı imkanlardan qaynaqlanır. Şəhər son 25 ildə böyük inkişaf yolu keçib. Bu yol davam edir və gələcək uğurlardan soraq verir.