Bakı, 13 sentyabr, AZƏRTAC

“Hazırda Xəzər dənizinin səviyyə dəyişmələri iqlim amili ilə əlaqədardır. İqlim amilləri su balansına təsir edir. Xəzər dənizinin səviyyəsi də su balansı ilə müəyyən olunur, hansı ki, onun elementləri çayların gətirdiyi su, dənizin səthinə düşən yağıntılar və səthindən buxarlanmalardır”.

Bunu AZƏRTAC-a Elm və Təhsil Nazirliyinin akademik Həsən Əliyev adına Coğrafiya İnstitutunun Xəzər dənizinin hidrometeorologiyası şöbəsinin müdiri, coğrafiya elmləri doktoru Səid Səfərov deyib.

O qeyd edib ki, qlobal istiləşmə nəticəsində əvvəlcə Xəzərin səthində və hövzəsində buxarlanma artır, yağıntıların, çayların axımının azalması müşahidə olunur: “Səviyyə tərəddüdünə antropogen amillərin təsirini də qeyd etmək lazımdır. Nümunə üçün deyək ki, hər il Volqa çayından Rusiya ərazisində 25-30 kubkilometr su götürülür. Bunu Xəzər dənizinin sahəsinə bölsək, hər il su götürülməsi Xəzərin səviyyəsinə 8-9 santimetr təsir edir. Digər amil son vaxtlar Xəzərin səthindən buxarlanmanın kəskin artmasıdır. Bunun əsas səbəbi temperaturun artımı olsa da, digər gözlənilməz amil küləkdir. Hazırda külək amilinin Xəzər dənizinin səviyyəsinə təsirini tədqiq edirik. İlkin araşdırma nəticələrinə görə, 1996-cı ildən indiyə qədər küləyin şərq komponenti demək olar ki, 25-30 faiz artıb, şimal komponenti isə 20-30 faiz azalıb. Bu o deməkdir ki, bizə nisbətən sərin hava şimaldan gəlir, özü ilə buludlar, yağıntılar gətirir. Həmin amillər azalıb. Əksinə, şərq amili, yəni Orta Asiyadan bizə doğru gələn isti külək daha da artıb. Həmin amil özünü həddən artıq büruzə verir. Şərq komponentinin şimal komponenti ilə nisbətini Xəzərin səviyyə dəyişmələri ilə müqayisə etdik və 60 faizdən çox əlaqənin olduğu qənaətinə gəldik. Bu o deməkdir ki, səviyyənin azalması tam külək amilindən asılı olmasa da, hər halda külək amili nəzərəçarpacaq dərəcədə Xəzərin səviyyə dəyişmələrinə təsir edir. Küləyin rejiminin dəyişməsinə isə El Nino, Şimali Atlantik İndeksi və digər qlobal iqlim indeksləri təsir edir”, - deyə mütəxəssis əlavə edib.

AZƏRTAC-ın Xəzər dənizinin ən böyük problemi olan su səviyyəsinin kəskin enməsinin səbəbləri mövzulu araşdırması ilə bu linkdə tanış ola bilərsiniz.