Bakı, 8 fevral, AZƏRTAC

Avropa Komissiyası və İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının (OECD) birgə apardığı yeni araşdırmaya əsasən, Aİ ölkələrinin tütün və alkoqol istifadəsinin azaldılması üzrə hədəflərə çatması, eləcə də qeyri-sağlam qidalanma və havanın çirklənməsi ilə mübarizə aparması 2023–2050-ci illər arasında təxminən dörd milyon yeni xərçəng hadisəsinin qarşısını ala bilər.

AZƏRTAC “euronews.com” saytına istinadla xəbər verir ki, tədqiqatın nəticələrinə görə, əgər Aİ ölkələri tütün istehlakını azaltmaq üzrə müəyyən edilmiş hədəfləri yerinə yetirə bilsələr, bu dövr ərzində 1,9 milyon yeni xərçəng hadisəsinin qarşısı alına bilər. Xüsusilə Almaniya, Fransa, İtaliya və Polşada, ümumilikdə bir milyondan çox xərçəng hadisəsinin baş verməsinin qarşısının alınacağı proqnozlaşdırılır.

Eyni zamanda, alkoqol istehlakının azaldılması üzrə hədəflərin icrası əlavə bir milyon xərçəng hadisəsinin qarşısını almağa kömək edə bilər. Tədqiqatın nəticələri göstərir ki, 2010-2022-ci illər ərzində Aİ-də alkoqol istehlakı orta hesabla 0,3 litr azalıb. Bununla belə, üzv ölkələr arasında ciddi fərqlər müşahidə olunub: Belçika, Xorvatiya, Kipr, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Yunanıstan, İrlandiya və Litvada istehlak 10 faiz və ya daha çox azalsa da, Bolqarıstan, İtaliya, Latviya, Malta, Polşa, Rumıniya və İspaniyada əksinə, 10 faiz və daha çox artım qeydə alınıb. Avropa Xərçəng İnformasiya Sisteminin (ECIS) məlumatına əsasən, 2022-ci ildə Aİ-də təxminən üç milyon yeni xərçəng hadisəsinin diaqnoz qoyulacağı gözlənilirdi. 2040-cı ilə qədər isə hər il əlavə 500 min yeni xərçəng hadisəsinin qeydə alınacağı təxmin edilir. 2021-ci ildə Aİ-də 1,15 milyon insan xərçəngdən dünyasını dəyişib ki, bu da ürək-damar xəstəliklərindən sonra ikinci əsas ölüm səbəbi olub.

Araşdırma nəticələrinə görə, 2021-ci ildə Aİ-də xərçəngdən ölənlərin 40 faizi tütün, alkoqol, qeyri-sağlam qidalanma və ətraf mühit faktorları ilə əlaqələndirilir. Aİ əhalisinin yarısından çoxu artıq çəki problemi yaşayır və yeniyetmələr arasında piylənmə halları da artmaqdadır. Tütün istifadəsi Aİ-də azalma tendensiyası göstərsə də, 2021-ci ildə xərçəngə bağlı bütün ölüm hallarının 20 faizinə səbəb olub və hələ də əsas risk faktoru olaraq qalır. 2012-ci ildə Aİ-də gündəlik siqaret çəkənlərin sayı 22 faiz olduğu halda, 2022-ci ildə bu göstərici 18 faizə enib. Ölkələr arasında ciddi fərqlər mövcuddur: İslandiya 6 faizlə ən aşağı siqaret çəkən əhaliyə sahib ölkə olduğu halda, Bolqarıstanda bu göstərici 29 faizdir. Avropa İttifaqı 2021-ci ildə Xərçəngin Döyülməsi Planını qəbul edərək, 2040-cı ilə qədər “tütündən azad nəsil” əldə etməyi və 2025-ci ilə qədər tütün istifadəsini 30 faiz azaltmağı hədəfləyib. Lakin bəzi tədbirlərin icrasında gecikmələr baş verib ki, bu da səhiyyə ekspertləri və maraqlı tərəflər arasında narahatlığa səbəb olub. Bundan əlavə, Aİ-nin Tütün Vergisi Direktivi ilə bağlı islahatların 2025-ci ilə qədər təxirə salınması, Aİ-nin tütünlə mübarizə gündəliyinə olan sadiqliyi və tütün sənayesinin bu qərarlara təsiri ilə bağlı suallar doğurub. Araşdırmaya əsasən, 2021-ci ildə Aİ ölkələri səhiyyə xərclərinin orta hesabla 6,1 faizini profilaktik tədbirlərə – maarifləndirmə kampaniyalarına, sağlamlıq monitorinqinə və xəstəliklərin nəzarətinə ayırıb. Lakin bu vəsaitlərin əsas hissəsi geniş ictimai səhiyyə təşəbbüslərinə deyil, peyvənd və fərdi qoruyucu vasitələrə yönləndirilib. Bu tədqiqat Aİ ölkələrinin xərçəng hallarının qarşısını almaq üçün profilaktik tədbirləri gücləndirməsinin vacibliyini vurğulayır. Xüsusilə tütün və alkoqol istifadəsinin azaldılması, sağlam qidalanmanın təşviq edilməsi və ətraf mühitin qorunması ilə bağlı daha ciddi addımlar atılmalıdır.

Yeni araşdırma göstərir ki, Aİ ölkələri tütün və alkoqolun azaldılması, sağlam qidalanma və hava çirkliliyinin azaldılması istiqamətində məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirsə, 2023-2050-ci illər arasında təxminən dörd milyon yeni xərçəng hadisəsinin qarşısını almaq mümkündür. Bu, həm səhiyyə sistemlərinə düşən yükü azalda bilər, həm də minlərlə insanın həyatını xilas etmək potensialına malikdir. Bununla belə, tədqiqat nəticələri göstərir ki, mövcud profilaktik siyasətlərin icrasında gecikmələr və qeyri-kafi maliyyələşdirmə ciddi maneə olaraq qalır. Buna görə də Aİ ölkələrinin xərçənglə mübarizədə daha təsirli və effektiv strategiyalar həyata keçirməsi zəruridir.