Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi

ELM VƏ TƏHSİL

Ədalət Mustafayev: Azərbaycanlıların kütləvi şəkildə öldürülməsi dünya dövlətləri tərəfindən sükutla qarşılanıb

Ədalət Mustafayev: Azərbaycanlıların kütləvi şəkildə öldürülməsi dünya dövlətləri tərəfindən sükutla qarşılanıb

Bakı, 31 mart, AZƏRTAC

Ermənilərin azərbaycanlılara və digər xalqlara qarşı törətdikləri cinayətlərin baş verdiyi coğrafi areala nəzər saldıqda, onların silsilə xarakter aldığı və ermənilərdən bir alət kimi istifadə edildiyi görülür. 1917-ci il Rusiyada Fevral Burjua demokratik inqilabı qalib gəldikdən sonra yeni yaranmış bolşevik hökuməti periferiyalara qarşı daha qəddar davranaraq öz təsir dairəsini genişləndirmək, Bakını azərbaycanlıların təsir dairəsindən çıxarmaq, Bakı neftini öz əllərində cəmləmək istəyirdi. Bunun üçün xəyanətkar ermənilərə şərait yaradaraq Birinci Dünya müharibəsində təlim görmüş ermənilərdən ibarət hərbi hissələrin Bakıda yerləşdirilməsinə şərait yaradıldı. Bütün bunlar Bakı soveti və Rusiya bolşevik hökumətinin birgə fəaliyyəti nəticəsində həyata keçirildi.

Bu fikirləri AZƏRTAC-a açıqlamasında AMEA A.A.Bakıxanov adına Tarix və Etnologiya İnstitutunun Qarabağ müharibəsinin tarixi və Böyük Qayıdış hərəkatı şöbəsinin müdiri Ədalət Mustafayev söyləyib.

O bildirib ki, 1918-ci il mart-aprel aylarında ermənilər Bakıda, Şamaxıda, Qubada, Muğanda, Lənkəranda 50 mindən artıq azərbaycanlını qətlə yetirib, evlərini talan edib, 10 minlərlə insanı yurd-yuvasından didərgin salıblar. Təkcə Bakıda 30 mindən artıq azərbaycanlının xüsusi amansızlıqla öldürüldüyünü deyən alim, Şamaxı qəzasının 58 kəndinin yandırıldığını, 8 mindən çox insanın, o cümlədən 1653 qadının və 965 uşağın öldürüldüyünü, Quba qəzasının 122 kəndinin yerlə-yeksan edildiyini diqqətə çatdırıb.

Şöbə müdiri deyib: “Qarabağın dağlıq hissəsində 150-dən çox, Zəngəzurda 115 azərbaycanlı kəndi vəhşicəsinə dağıdılıb, əhaliyə qəddarcasına divan tutulub. İrəvan quberniyasında 211, Qars vilayətində 92 Azərbaycan kəndi dağıdılaraq yandırılıb. İrəvan azərbaycanlılarının müraciətlərində göstərilir ki, bu tarixi Azərbaycan şəhərində və onun ətrafında 132 min azərbaycanlı qətlə yetirilib.

1919-cu il mayın 9-da Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasına təqdim etdiyi məruzədə göstərilirdi ki, axır vaxtlar vəziyyət bir qədər yüngülləşsə də, Cavanşir qəzasındakı ermənilər bu qəzada onların yaşadıqları torpaqları Ermənistan ərazisi elan edərək, Azərbaycanın hakimiyyətini tanımaq belə istəmirlər və əvvəlki kimi öz zorakılıq hərəkətlərini davam etdirirlər. Ona görə də Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının üzvləri erməni kəndlərindən keçərək qəzanın dağətəyi ərazilərində dağıdılmış azərbaycanlı kəndlərinə baxış keçirə bilmirlər. N.Mixaylovun məruzəsində bildirilirdi ki, Cavanşir qəzasında yuxarıda göstərilən 12 azərbaycanlı kəndini tamamilə dağıtmaqdan əlavə, erməni quldur dəstələri tərəfindən ətrafdakı digər azərbaycanlı kəndlərinə də basqınlar edilir, adamlar qarət olunur və qətlə yetirilirlər. Azərbaycanlıların iribuynuzlu və xırdabuynuzlu heyvan sürülərini zorla aparırlar. Məruzədə bu haqda çoxlu əyani faktlar sadalanır.

Fövqəladə İstintaq Komissiyasının sədri Ələkbər bəy Xasməmmədov rəhbərliyi altında işə başlayan komissiyanın materiallarından soyqırımının baş verməsini, həyata keçirilməsi üsullarını, ağlagəlməz erməni vəhşiliyinin təfərrüatlarını təyin etmək mümkün olur. Bu komissiya 1918-ci ilin Qanlı Mart hadisələrini, Şamaxıdakı vəhşiliklərini, İrəvan quberniyası ərazisindəki ermənilərin törətdiyi cinayətləri araşdırmağa başladı. Komissiyanın topladığı istintaq materialı erməni iddialarının əsas rolunu göstərən və erməni cinayətlərini ifşa edən ən gözəl tarixi sənədlərdir. Azərbaycan Demokratik Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyi Gəncə quberniyasının Cavanşir, Şuşa, Cəbrayıl və Zəngəzur qəzalarının erməni talanlarından zərər çəkmiş Azərbaycan kəndlərinin təhqiqatı üzrə, Azərbaycan Fövqəladə İstintaq komissiyasının üzvü Mixaylovun məruzəsi əsasında ermənilərin Qarabağdakı separatçı hərəkətləri dəqiq faktlarla açılıb göstərilmişdi”.

Ədalət Mustafayev bildirib ki, “Azərbaycan” qəzeti 1919-cu il 17 may tarixli nömrəsində ilin əvvəlindən “Ararat Respublikasının hərbi hissələri Göyçə rayonunun, Yeni Bayazid qəzasının dinc müsəlman əhalisinə qarşı hücuma keçdiyini yazırdı: “Məqsəd Göyçə gölünün şərq və şimal hissəsini burada yaşayan müsəlmanlardan təmizləməkdir. Hazırda 60 min əhalisi olan 22 kənd dağıdılaraq yandırılıb, əhali isə tamamilə qırılıb. Göyçə müsəlmanlarını qırmağı qarşısına məqsəd qoyan və bunu yerinə yetirən erməni qoşunlarının atəşləri ilə bədbəxt müsəlman əhalisi rəhmsizcəsinə məhv olur. Erməni hökumətinin öz təbəəliyində olan müsəlman vətəndaşlarına qarşı belə vəhşiliklərini gördükdə adam dəhşətə gəlir. Erməni qoşunları əllərinə düşən müsəlmanları heç vəchlə buraxmır, ağlagəlməz işgəncələrlə onlara zülm edir. Qadınları, uşaqları, qocalan və gəncləri öldürürlər, əhalinin malı, dövləti acgöz erməni qoşunları tərəfindən ələ keçirilib, öz aralarında bölüşdürülür...”

Qətliam və soyqırımlarında iştirakçı və təşkilatçı olan Andranik Ozanyan və Stepan Şaumyan haqqında “qəhrəman” obrazı yaratmaq siyasətinin incələnməsi bu cinayətlərin təkcə ermənilərin “qəhrəman”lığı deyil, xarici güclərin köməyi ilə həyata keçirildiyindən xəbər verir.

Moskvada nəşr olunmuş “SSRİ-də vətəndaş müharibəsi və hərbi müdaxilə” (1987) Ensiklopediyasında Andranik Ozanyan (1865-1927) türk despotizminə qarşı erməni milli azadlıq hərəkatının xadimi kimi təqdim edilib. Onun fəaliyyəti barədəki məlumatda deyilir: “XIX əsrin 90-cı illərində Andranik Qərbi Ermənistanda qiyamçı qrupun rəhbərlərindən biri olub. 1907-ci ildən Qafqaz cəbhəsində rus ordusu tərkibində erməni könüllülər dəstəsinə komandirlik edib. 1917-ci ildə ona general-mayor rütbəsi verilib. 1918-ci ildə Ərzurumda türk ordusuna qarşı vuruşub. Sonra qaçqın erməniləri mühafizə edən millətçi hərbi hissələrin komandanı olub. 1918-ci ilin iyununda Naxçıvanı Sovet Rusiyasının ayrılmaz hissəsi elan etmişdi. İyulun 14-də S.G.Şaumyana bildirib ki, Sovet hökumətinin tapşırıqlarını yerinə yetirməyə hazırdır. Andranikin dəstəsi Zəngəzuru hücumlardan qoruyub. 1919-cu ilin aprelində öz dəstəsi ilə Eçmiədzinə gəlib. Daşnaklarla əməkdaşlıq etmək istəmədiyindən burada dəstəsini buraxıb, özü isə mühacirətə gedib”.

Təkcə Cənubi Qafqazda deyil, Şərqi Anadoluda, Cənubi Azərbaycan ərazisində həyata keçirilən soyqırımları yuxarıda söylənən fikirlərə əsas ola bilər. Birinci Dünya müharibəsində Türkiyənin şərqində yaşayan erməniləri tüfəng, pulemyot və toplarla silahlandıraraq quldur dəstələr yaradıblar. Onlar yerli dinc əhaliyə qarşı amansız mübarizə apararaq, 60 minə yaxın türk və kürd əhalisini məhv ediblər”.

Alim 1918-ci ilin mart-aprel soyqırımına əsl siyasi-hüquqi qiymətin Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra verildiyini vurğulayıb. Bildirib ki, qanlı faciə ilə bağlı ən tutarlı siyasi sənəd hadisədən 80 il sonra qəbul edilib: “Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 1998-ci il martın 26-da imzaladığı “Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında” Fərmanla ilk dəfə olaraq dövlət səviyyəsində 1918-ci ilin qırğınlarına siyasi qiymət verildi. Fərmanda 1918-ci ilin mart ayından etibarən əksinqilabçı ünsürlərlə mübarizə adı altında Bakı Kommunasının Bakı quberniyasını azərbaycanlılardan təmizləmək niyyəti güdən mənfur planı həyata keçirməyə başladığı qeyd edilir. Fərmana əsasən, həmin günlərdə ermənilərin törətdikləri cinayətlər Azərbaycan xalqının yaddaşına əbədi həkk olunub. Minlərlə dinc azərbaycanlı əhali yalnız milli mənsubiyyətinə görə məhv edilib. Ermənilər evlərə od vurub, insanları diri-diri yandırıb, milli memarlıq incilərini, məktəbləri, xəstəxanaları, məscid və digər abidələri dağıdıb, Bakının böyük hissəsini xarabazarlığa çeviriblər. Azərbaycanlıların soyqırımı Bakı, Şamaxı, Quba qəzalarında, Qarabağda, Zəngəzurda, Naxçıvanda, Lənkəranda və Azərbaycanın başqa bölgələrində də xüsusi qəddarlıqla həyata keçirilib. Bu ərazilərdə dinc əhali kütləvi şəkildə qətlə yetirilib, kəndlər dağıdılıb, milli mədəniyyət abidələri məhv edilib.

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin ikicildlik stenoqramı, Xarici İşlər Nazirliyinin sənədləri, Azərbaycanın Gürcüstandakı diplomatik nümayəndəliyinin, ADR-in Fövqəladə İstintaq Komissiyasının, Daxili İşlər Nazirliyinin, Qarabağ general-qubernatorluğunun materialları əsasında erməni vəhşiliyinin, soyqırımı haqqında faktların nə qədər dəhşətli olması təsdiqlənir. Aydın olur ki, bir kəndin, bir şəhərin, bir qəzanın əhalisini deyil, böyük bir coğrafiyada - Şərqi Anadoludan, Urmiyadan tutmuş Azərbaycanın şimalına qədər azərbaycanlıların kütləvi şəkildə öldürülməsi dünya dövlətləri tərəfindən sükutla qarşılanıb, insanlığa və bəşəriyyətə təhlükə olan erməni millətçiliyinə münasibət bildirilməyib”.

Xəbəri sosial şəbəkələrdə paylaşın

Bizi sosial şəbəkələrdə izləyin

Səməd Seyidov: Beynəlxalq təşkilatların əhəmiyyətini itirdiyi bu dövrdə Türk dövlətləri ən yüksək səviyyədə özünü göstərir

Ərdoğan: Türkiyə Ukrayna üzrə danışıqlar üçün ideal ölkədir

Əbu-Dabidə ərəb biznesmenləri və investorları – Mərkəzi Asiya və Azərbaycan formatında 1-ci konfrans keçiriləcək

Qazaxıstan Energetika Nazirliyi Xəzər Boru Kəməri Konsorsiumun obyektinə hücumla bağlı məsələyə aydınlıq gətirib

Almaniyada 166 mindən çox uşaq və gəncin qatıldığı U18 səsverməsində Sol partiya birinci olub

Vəkillər Kollegiyası Rəyasət Heyətinin növbəti iclası keçirilib

Gədəbəydə 3 nəfər dəm qazından zəhərlənib

Bakıda NATO-nun mobil təlim qrupunun kursu keçirilir

Xəzər İqtisadi Forumu Xəzəryanı dövlətlərin iqtisadi əlaqələrini gücləndirəcək – ŞƏRH

Bolqarıstan mətbuatında azərbaycanlıların doğma torpaqlarına qayıdışı geniş işıqlandırılıb

İsveç polisi zorakılıq qurbanı olan 600 uşaq müəyyən edib

Rusiya-ABŞ danışıqları başa çatıb

İstanbulda TÜRKPA-nın Xarici Əlaqələr Komissiyalarının ortaq bəyanatı yayımlanıb

İtaliyada bəzi nazirlik və dövlət qurumlarının saytlarına kiberhücumlar olub

Azərbaycan xalqına qarşı çoxsaylı cinayətlərin törədilməsində təqsirləndirilən şəxslərin ittiham aktının nəticəvi hissəsinin elanı başa çatıb

Xəzəryanı dövlətlərin enerji sahəsində əməkdaşlığının artırılması üçün katibliyin yaradılması təklif edilir

Bəzi avtobus marşrutlarının hərəkət sxemi müvəqqəti dəyişdirilib

Şalva Papuaşvili: Məsuliyyətsiz fəal şəxslər Avropanın təhlükəsizlik arxitekturası üçün təhlükə yaradırlar

Azərbaycanda iqtisadi şaxələndirməyə və yaşıl artıma dəstək məsələləri müzakirə olunub

İlahiyyat İnstitutunun tələbələri təhsillərini Türkiyədə davam etdirəcəklər

ABŞ-ın Mayami-Deyd dairəsində 26 fevral tarixi Xocalının Anım Günü elan edilib

Belarus Milli Assambleyası Respublika Şurasının sədri Heydər Əliyev Mərkəzində olub VİDEO

ADPU Daşkənd Universiteti ilə əməkdaşlıq edəcək

® “Birbank”da sərfəli depozit kampaniyası davam edir: qazancınızı 11 faizədək artırın

BDU-da Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin Aqrar İnnovasiya Mərkəzinin direktoru ilə görüş

Xəzər İsayev: Prezident İlham Əliyev ölkəmizdə Olimpiya hərəkatına rəhbərlik etdikdən sonra idmanda böyük uğurlar qazanılıb

ADU tələbələri ilk dəfə olaraq xaricdə təcrübə keçəcəklər

Prezident İlham Əliyev Əsgəran qala-kompleksinin konsepsiya layihəsi ilə tanış olub YENİLƏNİB

Liviya Afrika-Türkiyə Sammitinə ev sahibliyi edəcək

ABŞ Dövlət Departamenti Rusiya ilə görüşün nəticələri barədə açıqlama yayıb

Polşa Azərbaycanlıları Şurası və “Citi Bank”ın dəstəyilə Varşava Azərbaycan Evində təlim keçirilib

BMU ilə Özbəkistan universiteti arasında memorandum imzalanıb

Gürcüstan və Azərbaycan dəmir yolu ilə sərnişin daşınmasını müzakirə edib

Dövlət Neft Fondu İtaliyanın dəmir yolu operatorundan pay alıb

AQTA: Saxta spirtli içkilərin ölkəyə gətirilməsinin qarşısı qətiyyətlə alınır

Ödənişi gecikdirilmiş 26 min manatdan çox vəsaitin işçilərə ödənilməsi təmin edilib

Dünya Kubokunda iştirak edəcək Azərbaycan gimnastları bəlli olub

Kino Agentliyi 75-ci Berlin Beynəlxalq Film Festivalında pavilyonla təmsil olunur

Aqrar Universitet ölkəmizdə kənd təsərrüfatının inkişafında mühüm yer tutur

Türkiyədə Xocalı soyqırımına həsr olunmuş konfrans keçirilib

Qazaxıstanda Şimali Aral dənizinin qorunub saxlanması üzrə layihələr həyata keçirilir

Arxeoloqlar İtaliyada eramızdan əvvələ aid monumental nekropol tapıblar

Azərbaycan Türkmənistanda “Diplomatiya Günü”nə həsr edilmiş beynəlxalq sərgidə təmsil olunub

İranlı nazir: Xəzər regionunun qlobal iqtisadiyyat üçün rolu olduqca əhəmiyyətlidir

® “AccessBank” 100 ən çox vergi ödəyən şirkət sırasında

Baş nazir Əli Əsədov İran Prezidenti Məsud Pezeşkianla görüşüb

Avropa çempionatı: Azərbaycan millisi II seçmə mərhələdə ilk oyununu keçirib

AMB və Səudiyyə Mərkəzi Bankı əməkdaşlığın müxtəlif istiqamətlərini müzakirə edib

Prezident İlham Əliyev Ağdam şəhər 1 nömrəli tam orta məktəbdə aparılan tikinti işləri ilə tanış olub YENİLƏNİB VİDEO

Prezident İlham Əliyev Ağdam şəhər 1 nömrəli tam orta məktəbdə aparılan tikinti işləri ilə tanış olub YENİLƏNİB VİDEO

Müstəqil aqrar sığorta eksperti olmaq istəyənlər üçün təlimlər keçirilib

Volodimir Zelenski: Ukrayna ərazi bütövlüyü ilə bağlı güzəştə getməyəcək

Natalya Koçanova: Belarusla Azərbaycanın əlaqələri illərin sınağından çıxmış qarşılıqlı münasibətlərə əsaslanır

İstanbulda TÜRKPA-nın Xarici Əlaqələr komissiyalarının toplantısı keçirilir VİDEO

Əlillərin hazırladığı məhsullardan ibarət yarmarka təşkil edilib

Mingəçevir teatrı tamaşaçılarına 4 yeni səhnə əsəri təqdim edəcək

Siyəzənin intensiv meyvə bağlarında daha çox badam və zeytun becərilir

Ötən il Naxçıvanda fəaliyyət göstərən 47 dönərxanada monitorinq aparılıb

Ağdam şəhərində 1 nömrəli körpələr evi-uşaq bağçasında aparılan tikinti işləri ilə tanışlıq YENİLƏNİB VİDEO

Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin üzvləri Münxen Təhlükəsizlik Konfransında iştirak ediblər

Prezident İlham Əliyev Ağdam şəhərində 2-ci yaşayış kompleksində aparılan tikinti işləri ilə tanış olub  YENİLƏNİB 2 VİDEO

Regionlarda ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində maarifləndirici tədbirlər davam edir

® ABB rəqəmsal bankçılıqda liderdir!

Proqram sistemlərinin keyfiyyət göstəriciləri ilə bağlı tədqiqatlar aparılacaq

İtaliyanın sabiq Baş naziri: Tezliklə Avropada təhlükəsizliyi təmin etmək üçün tək qalacağıq

AAYDA: Sürücülərin qış fəslinə hazır olmaları xahiş olunur

Kəngərli rayonunda mina və top mərmisi aşkarlanıb

Vyetnam parlamenti hökumətin yeni tərkibini təsdiqləyib

Gürcüstan və Azərbaycan nəqliyyat sahəsində əməkdaşlığın əsas istiqamətlərini müzakirə edib

Bakı-Balakən-Bakı qatarlarının stansiya və dayanacaqlarda dayanma müddəti artırılıb

AZAL: Tbilisi-Bakı reysini yerinə yetirən təyyarə texniki səbəblərdən gecikir

Azərbaycan Universitetində tələbələrin istehsalat, elmi-pedaqoji və elmi-tədqiqat təcrübəsi başlayıb

Ankarada Türkiyə ilə Ukrayna arasında müdafiə sahəsində əməkdaşlıq məsələləri müzakirə olunub

Aktiv istehlakçı modeli Azərbaycanda bərpaolunan enerjidən istifadənin inkişafına töhfə verəcək

Prezident İlham Əliyev “Ağdam Residence” yaşayış kompleksində yaradılan şəraitlə tanış olub YENİLƏNİB

BDU tələbələri Türkiyənin təqaüd proqramları barədə məlumatlandırılıb

® “Qırmızı Ürəklər Fondu”nun ekoloji təşəbbüsü davam edir: 100 kiloqram batareya toplanıb

Bakıda cüdo üzrə beynəlxalq təlim-məşq toplanışı keçirilir

Selim Güven: Xəzər dənizində qurulacaq KES əraziləri ilə bağlı sazişin imzalanması gözlənilir

Bakıda Asiya Parlament Assambleyasının İcraedici Şurasının iclası keçirilib

Azərbaycanlı UEFA nümayəndəsi Avropa Liqasının oyununa təyinat alıb

ABŞ nümayəndə heyəti Ukrayna barədə sualları cavablandırmayıb

Agentlik direktoru: Xəzər dənizində külək elektrik stansiyalarının inşası hazırda prioritetdir

Uşaq evlərinin 247 sakini paytaxt məktəblərində təhsil alır

Hesablama Palatası ilə Naxçıvan Dövlət Universiteti arasında memorandum imzalanıb

İndoneziya Nümayəndələr Palatasının sədri: Ölkələrimiz sülhpərvər dəyərlərə malikdirlər

Nəsimi rayonunda hərbi sursat aşkarlanıb

Naxçıvan Muxtar Respublikasının 100 illiyinə həsr edilən biblioqrafik göstərici çapdan çıxıb

Temperatur 7-10 dərəcə enəcək, qar yağacaq - XƏBƏRDARLIQ VİDEO

Azərbaycan-Pakistan strateji tərəfdaşlığı müzakirə olunub

Prezident İlham Əliyev Ağdam Muğam Mərkəzində görülən tikinti işləri ilə tanış olub YENİLƏNİB VİDEO

Prezident İlham Əliyev Ağdam Muğam Mərkəzində görülən tikinti işləri ilə tanış olub YENİLƏNİB VİDEO

Belarusun nümayəndə heyəti Ulu Öndərin məzarını və Şəhidlər xiyabanını ziyarət edib VİDEO

“ACWA Power”: Azərbaycanın neft və qazda əldə etdiyi uğurları yaşıl enerji sahəsinə daşıyacağıq

Son 6 ildə bağlanan əmək müqavilələrinin sayı açıqlanıb

İtaliyanın Kampi Fleqrey şəhərində seysmik aktivlik artıb

Xüsusi tənzimləmə rejimində iştirakla bağlı müraciətlərin qiymətləndirilməsi başlayıb

Viktor Orban suverenliyin birinci dərəcəli əhəmiyyətini vurğulayıb

Xankəndidə təşkil olunan kurslarda 400 müdavim yeni peşələrə yiyələnib

Ağıllı suvarma texnologiyasının yaradılması - seminar

Ankara NATO-nun regional və qlobal strategiyasına bundan sonra da töhfə verməyə hazırdır

Yaponiya nüvə silahının qadağan olunması ilə bağlı BMT-nin keçirəcəyi iclasda iştirak etməyəcək