Ağstafa, 7 fevral, Vüsalə Cənnətova, AZƏRTAC

Qərbi Azərbaycan ərazisində bu torpaqların əzəli sahiblərini dəfələrlə deportasiyaya məruz qoyan ermənilər xalqımızın qədimliyini əks etdirən, dünənini, köklərini, şəcərəsini xatırladan tarixi sübutları məhv edib, dağıtmağa çalışsa da, həqiqətə xələl gətirə bilməyiblər. Qərbi Azərbaycanın qədim türk torpaqları, azərbaycanlıların əzəli yurd yeri olmasını sübuta yetirən bir çox məqamlar kimi, insanların yaddaşındakı xatirələr də toxunulmaz qalıb. Həqiqət onun alovunu daşıyan qəlbləri yandırsa da, ədalətin öz yerini tapacağına inam bu ağrını azaltmağa yetib.

Qərbi Azərbaycanın Loru mahalının Qızıl Şəfəq kəndində doğulub boya-başa çatmış Məhəmməd Musayev də bir gün doğma elinə geri dönəcəyinə çox inanır, orada keçirdiyi illərə dair xatirələri göz bəbəyi kimi qoruyub saxlayır. Onları AZƏRTAC-ın bölgə müxbiri ilə paylaşan 66 yaşlı Məhəmməd müəllim deyir ki, doğruları dilə gətirib danışmaqla sanki yurduna olan borcunu az da olsa ödəyir. “Doğma Qızıl Şəfəq kəndi bir-birinə bitişik üç təpə üzərində yerləşir, bir tərəfi düzənlikdir. Böyüklərdən eşitdiyimə görə, monqol istilası zamanı kəndimizin adı Cüycikənd olub, sonradan 1935-ci ilədək Cücəkənd adlandırılıb. 1988-ci ildə ermənilər bizi deportasiya edənə qədər Qızıl Şəfəqdə 300 ev olub. Bizim kənddə də, ətraf kəndlərdə də ancaq azərbaycanlılar yaşayıb”, - deyə Məhəmməd Musayev bildirir.

Onun sözlərinə görə, kəndin təbiəti səfalı, torpağı münbit olub. Əhalisinin əsasən əkinçilik, heyvandarlıqla məşğul olduğu kənddə tam orta məktəb, tibb məntəqəsi, məscid, mədəniyyət evi də var idi. “Mədəniyyət evində tamaşalar, filmlər nümayiş etdirilirdi. Onlara həvəslə tamaşa edərdik. Sakinlər əkin-biçinlə məşğul olub, mal-qara saxlayırdı, kitaba, elmə, mədəniyyətə də maraq vardı. Məktəbimizdə savadlı müəllimlər olub, yaxşı oxuyurduq. Kəndimiz Afad Qurbanov, Miraslan Bəkirli, Mövlud Süleymanlı, Əhməd Oğuz kimi ziyalılar yetişdirib”, - deyən Məhəmməd müəllim onu da əlavə edir ki, ermənilərin azərbaycanlı gənclərin inkişafına maneələr yaratması səbəbindən ali təhsilini Azərbaycanda almalı olub. Buna baxmayaraq, yenidən doğma yurduna geri dönüb və Soyuqbulaq, Qaraqala kimi yaşayış məntəqələrində müəllim işləyib.

“Soyuqbulaq yaxınlığında qayaüstü rəsmlər aşkar edilmişdi. Dedilər ki, bu rəsmlər Orxon-Yenisey, Gəmiqaya abidələrində olduğu kimidir. Bizim kənddə də Bala Təpə deyilən yerdə qədim alban abidəsi olub, sonra ermənilər abidəni sökdülər. İki qəbiristanlıqdan birində Qazaxın Aslanbəyli kəndində yaşamış Hacı Əfəndinin qardaşı Hacı Xəlil dəfn edilmişdi. Orada qədim alban qəbirləri də var idi. Deportasiyadan sonra ermənilər oranı da dağıdıblar”, - deyən müsahibim bildirir ki, onlar bu yolla yurdun azərbaycanlılara aid olması faktini itirməyə çalışıblar.

Məhəmməd Musayev erməni məkrindən ilk olaraq babasının danışdıqları əsasında xəbərdar olub. Daha sonra isə özü də ermənilərin azərbaycanlılara etdiyi haqsızlıqların canlı şahidinə çevrilib. “Babam 1918-ci ildə kəndimizdə azərbaycanlıların deportasiyaya məruz qalmasından danışmışdı. Kənddə Lala və Haley bulaqları var idi. Məktəbi bitirəndə məzunlar o bulaqların başında şənliklər təşkil edirdilər, Qurban və Novruz bayramlarını keçirirdik. Deportasiyadan öncə erməni məmurlardan biri bizim Novruz şənliyinə qatılıb, duz-çörək kəsmişdi. Onu rayon mərkəzinə dönən kimi özünkülər qalstukundan asıb öldürmüşdülər”, - deyən həmsöhbətim xatırlayır ki, ermənilərin təzyiqləri 1988-ci ildə lap dözülməz hal alıb. Onlar azərbaycanlıları dədə-baba yurdlarından qovmaq üçün əllərindən gələni ediblər. “Bir dəfə bibim oğlu ilə yol gedəndə avtomobilimizin qarşısını kəsib, bizi qəzaya salmaq istədilər. Birtəhər canımızı qurtardıq. Mənim yeni doğulan oğlumu xəstəxanada dəyişdirmişdilər. Həyat yoldaşım ayıq-sayıq davranaraq səs-küy salmışdı, məcbur olub körpəni geri qaytarmışdılar”.

Həmsöhbətim deyir ki, 1988-ci ilin soyuq qış aylarında ermənilərin azərbaycanlıları deportasiya etmələri, buna qarşı çıxanları isə vəhşicəsinə öldürdükləri barədə xəbərlər Qızıl Şəfəqə də gəlib çatıb. Kəndə ərzaq məhsulları gətirilməsinə icazə verilməyib, rayon mərkəzi ilə gediş-gəliş kəsilib. Əhali baş verənlərdən xəbərdar olsa da, heç kim kənddən çıxmaq istəməyib. “Sovxozumuzun direktoru Bayram Əlləzov da deyirdi ki, bizə heç nə etməzlər, kəndi tərk etməyək. Ona xəbərdarlıq edildi ki, çıxmasanız sizin üçün yaxşı olmayacaq. Hər kəs göz yaşları içərisində, mal-mülkünü qoyaraq Qızıl Şəfəqi tərk etdi, Şamaxının Kərkənc kəndinə üz tutmalı oldu”, - deyən müsahibim ailəsi, 4 övladı ilə birgə doğma kəndini ən son tərk edənlərdəndir. Hər daşı, hər divarı yaddaşına köçürmək üçün günlərlə kəndin küçələrini gəzib. “Ata yurdumdan ayrılmaq ölümdən betər idi. Babalarımın, nənələrimin qəbirləri, evimiz, uşaqlığım, gəncliyimlə vidalaşırdım. Eşitmişəm ki, erməni vandalları artıq oradakı evlərin əksəriyyətini dağıdıblar. Son günlər sovxoz direktoru Bayram müəllimin yerinə bir erməni təyin etmişdilər. Bir dəfə onun balaca oğlu bizə baxıb dedi ki, biz türklərə nifrət edirik, türklər düşməndir, buralar bizimdir. Bunlar uşaqlarını da nifrətlə bəsləyirmişlər, haqsızlıq, dağıtmaq onlar üçün doğma əməllərdir”, - deyə Qərbi azərbaycanlı vurğulayır.

Hazırda Ağstafada yaşayan Məhəmməd Musayev bir gün doğma yurduna qovuşacağı günü inamla gözləyir. “Qərbi azərbaycanlıların qayıdış hüququnun reallaşması tarixi zərurətdir. Bu prosesin uğurla həyata keçirilməsi Azərbaycan Prezidentinin liderliyi, doğru siyasəti, Qərbi azərbaycanlıların ləyaqətli qayıdışa inancı sayəsində mümkün olacaq”, - deyə müsahibim bildirib.