Bakı, 9 fevral, AZƏRTAC

Yuxu pozğunluğu müasir cəmiyyətin əsas problemlərindən biridir. ABŞ-da böyüklərin üçdə biri və yeniyetmələrin 80 faizi yuxu çatışmazlığından əziyyət çəkir. Yuxunun insan sağlamlığı üçün əhəmiyyəti danılmazdır – o, immunitet sistemindən tutmuş yaddaş və öyrənmə funksiyalarına qədər müxtəlif proseslərdə mühüm rol oynayır. Bununla belə, yuxunun bioloji mahiyyəti elm adamları üçün hələ də tam aydın deyil. Son araşdırmalar göstərir ki, yuxu təkcə beynin istirahət etməsinə deyil, həm də orada toplanmış zərərli tullantıların təmizlənməsinə xidmət edə bilər. Məhz bu kontekstdə yuxu həblərinin təsiri ilə bağlı yeni araşdırmalar diqqət çəkir.

AZƏRTAC xəbər verir ki, “Cell” jurnalında dərc olunan bir tədqiqat yuxu həbi olan “zolpidemin” (“Ambien” ticarət adı ilə tanınır – red.) beyin üzərində gözlənilməz təsirlərini ortaya qoyub. Araşdırma siçanlar üzərində aparılıb və “zolpidem” qəbul edən siçanların daha tez və daha dərin yatdıqları müşahidə edilib. Lakin onların beyinlərinin təmizləmə prosesinin zəiflədiyi müəyyənləşib. Bu tapıntılar yuxu həblərinin yuxu keyfiyyətinə olan uzunmüddətli təsiri ilə bağlı yeni suallar doğurur. Yuxunun neyroloji aspektlərini araşdıran alimlərdən biri, Rochester Universiteti və Kopenhagen Universitetinin tədqiqatçısı Maiken Nederqard bildirir ki, beyin onurğa beyni mayesinin ritmik impulsları vasitəsilə zərərli maddələri yuyub təmizləyir. Xüsusilə, alsheimer xəstəliyi ilə əlaqəli olan yapışqan zülalların bu yolla beyindən çıxarıldığı düşünülür. Nederqardın fikrincə, yuxunun bu funksiyası illər boyu yetərincə diqqət çəkməyib və bu sahədə daha dərindən araşdırmalara ehtiyac var.

Tədqiqat göstərib ki, “zolpidem” beyində “GABA” adlı neyrotransmitter vasitəsilə təsir göstərir və beyin fəaliyyətini kütləşdirir. Yuxu həblərinin qısamüddətli istifadəsi məqbul sayılsa da, uzunmüddətli təsirləri, xüsusilə də beynin təmizlənmə mexanizminə təsiri daha dərindən öyrənilməlidir. Bundan əlavə, alimlər təkcə yuxu keyfiyyətini artırmaqla kifayətlənmir, həm də yuxuda olan beyin üzərində eksperimentlər aparırlar. Məsələn, bəzi tədqiqatlar göstərir ki, insanlara yuxuda xüsusi obyektlər haqqında düşünmək, musiqi bacarıqlarını inkişaf etdirmək və hətta yeni bir dil öyrənmək tapşırıla bilər.

Mütəxəssislər bildirirlər ki, yuxu hələ də tam anlaşılmamış, çoxşaxəli bir prosesdir. Onun xatirələri gücləndirmək, beyni təmizləmək, hormon balansını qorumaq və hətta sümüklərin böyüməsi kimi müxtəlif funksiyaları yerinə yetirdiyi düşünülür. Gələcək tədqiqatlar yuxunun insan sağlamlığına təsiri ilə bağlı daha dəqiq nəticələr ortaya qoya bilər. Bununla yanaşı, yuxu həblərinin təhlükəsizliyi və effektivliyi barədə daha dərin araşdırmalara ehtiyac var. Yuxu pozğunluğundan əziyyət çəkənlər üçün yeni, daha balanslı və beyin funksiyalarını qoruyan alternativlərin hazırlanması vacibdir. Yuxu həblərinin uzunmüddətli istifadəsinin beyin üçün hansı risklər daşıdığı isə gələcək araşdırmaların mövzusu olaraq qalır.