Bakı, 11 fevral, AZƏRTAC

Hər bir sənət əsərinin öz hekayəsi var. Bəzən bu hekayə bir insanın həyatını, bəzən isə bütöv bir şəhərin ruhunu əks etdirir. Bakılı rəssam Esmira Məmmədova epoksid qətranı ilə işləmə texnikasında bunların hər ikisini birləşdirməyi bacarıb.

Esmiranın öz üslubunu yaratma yolu da çoxqatlı kompozisiya kimidir. Ukraynanın Krivoy Roq şəhərində anadan olan rəssam 1990-cı ildə Bakıya köçüb və burada Xarici Dillər Universitetinin Filologiya fakültəsini bitirib. “Dillərin öyrənilməsi mənə eyni hekayənin müxtəlif üsullarla danışıla biləcəyini göstərdi”, - deyən rəssam bildirir ki, bəlkə də məhz buna görə həmişə sənətdə yeni ifadə formaları axtarıb.

1990-cı ildə Bakıya köçməyin onun üçün yeni bir dünyanın kəşfi olduğunu söyləyən Esmira xatirələrini bölüşərək deyib: “Məhz burada qədim naxışları və ornamentləri öyrənərkən, vizual elementlərdə mənanın necə şifrələnə biləcəyini anlamağa başladım. Bakının küləkli küçələrində gəzərkən hər binanın, hər daşın öz hekayəsi olduğunu düşünürdüm. Köhnə şəhərin divarları qədim petroqliflərdən müasir naxışlara qədər o qədər zaman qatı saxlayır. Məhz bu çoxqatlı tarix qavrayışı məni öz sənət texnikamı yaratmağa ilhamlandırdı”.

Bu ideyaları materiala çevirmək istəyi onu müasir sənət texnikalarını öyrənməyə gətirib çıxardı. O, “Hiss Artspace”də epoksid qətranı ilə işləmək üzrə dərin bir kursa yazıldı və təcrübəli ustadların rəhbərliyi altında bu dəyişkən materialla işləməyin incəliklərini mənimsədi.

"Hiss Artspace”də mən ilk dəfə epoksid qətranının bütün imkanlarını gördüm”, - deyə rəssam sözlərinə belə davam edir: “Bundan əvvəl mən özüm sınaq-yanılma metodu ilə təcrübələr aparırdım. Amma peşəkar təhsil tamamilə yeni bir dünya açdı. Bu materialın nə qədər çox qat, nə qədər çox məna saxlaya biləcəyini anladım...”.

Tədricən müxtəlif tökmə texnikalarını mənimsəyərək, o, daha mürəkkəb kompozisiyalar yaratmağa başladı. “Qədim Şərq miniatürlərinə bənzər dərinlik effektinə nail olmaq istəyirdim. Şəffaf qatlarla iş mənə, sadəcə, gözəl naxışlar yaratmağa deyil, onlar vasitəsilə bütöv hekayələr danışmağa imkan verdi”, - deyə o vurğulayıb.

Bakıdakı studiyasında hər bir əsər TimeDNA Lab xüsusi metodikası ilə yaradılır, burada insanların şəxsi hekayələri Bakı memarlığının qədim naxışlarını xatırladan vizual kodlarla birləşir.

“Mənim işlərimdə dərin qatlar, İçərişəhərin qədim divarları kimi, ən vacib anları saxlayır”, – deyən rəssam öz əsərlərini göstərərək izah edir ki, harada epoksid qətranının şəffaf qatları heyrətamiz dərinlik yaradır.

Hər bir iş sifarişçi ilə söhbətdən başlayır. Esmira diqqətlə onların hekayələrini dinləyir, vacib tarixləri və hadisələri qeyd edir. Sonra o, bu məlumatı vizual elementlərə çevirir: tarixlər naxışlar üçün əsas olur, insanın xarakteri rənglərin seçimində əks etdirilir, həyatın əhəmiyyətli anları isə ayrı-ayrı qatlarda təcəssüm olunur.

“Mənim yaradıcılıq metodum müxtəlif mədəniyyətlərin təsiri altında formalaşıb”, - deyən Esmira bildirir: “Bakıdan mən ornamentdə bütöv hekayələrin necə şifrələnə biləcəyini öyrəndim. Avropa sənəti mənə rəng və məkanla işləməyi öyrətdi. Amerika yanaşması isə yeni texnologiyalarla eksperiment etmək azadlığı verdi".

Onun işlərində həqiqətən də ənənə və müasirliyin bu unikal birləşməsi hiss olunur. Rəssam Şərq sənətinə xas olan çoxqatlı mənaların qədim prinsipini istifadə edir, lakin onu müasir material və texnologiyalarla həyata keçirir.

İlk sifarişlərdən biri rəssama öz metodunun açarını tapmağa kömək etdi. Ona nənəsi – məşhur bakılı pianoçu haqqında xatirəni qoruyub saxlamaq istəyən bir qadın müraciət etmişdi. İçərişəhərdəki köhnə evində nənəsinin əl qeydləri olan saralmış not vərəqləri saxlanılırdı.

Məhz onda rəssam real artefaktları abstrakt kompozisiyanın elementlərinə çevirmək üsulunu tapdı. Not xətləri dalğavari naxışlara çevrildi, konsert tarixləri isə rəng keçidlərini müəyyənləşdirdi. Notların özünü fiziki olaraq istifadə etmək mümkün olmasa da, onların obrazı və ritmi əsərin əsasına çevrildi. Bu təcrübə şəxsi hekayələrin vizual kodlara çevrildiyi TimeDNA Lab metodunun əsasını qoydu.

“Yeni bir əsər üzərində işləyərkən tez-tez müxtəlif mədəniyyətlərin zamanı necə qəbul etdiyi barədə düşünürəm", – deyə o, fikirlərini belə bölüşür: “Şərq ənənəsində zaman dairəvi, Qərb ənənəsində xəttidir. Mən öz işlərimdə bu yanaşmaları birləşdirməyə çalışıram, keçmiş, indiki və gələcək zamanın eyni anda mövcud olduğu çoxölçülü kompozisiyalar yaradıram".

İndi Esmira TimeDNA Lab konsepsiyasının inkişafı üzərində işləyir, sənəti, elmi və insanların şəxsi hekayələrini birləşdirir. "Müasir sənət dərindən şəxsi olmalıdır", – deyə o, əminliyini bildirir. Qeyd edir ki, yalnız o zaman o, insanların qəlbinə toxuna bilər.

"Hər işimdə Bakıdan bir parça var", – deyən Esmira yeni kompozisiyasının qatlarında günəş işığının oynadığını müşahidə edərək vurğulayır: “Bu, sadəcə, rəssam kimi böyüdüyüm şəhərə hörmət deyil. Bu, hekayənin vizual simvollar vasitəsilə necə danışıla biləcəyini dərindən anlamaqdır – köhnə şəhərin divarlarındakı qədim naxışları öyrənərkən aldığım dərsdir".

Öz studiyasında Esmira unikal metodunu inkişaf etdirməkdə davam edir. Onun işlərində hələ də mədəniyyətlər və zamanlar sintezinin o xüsusi ruhu yaşayır ki, bununla da doğma Bakısı məşhurdur.

Yazar: Liz Trudov