Bakı, 15 mart, AZƏRTAC

Davam etməkdə olan COVID-19 pandemiyası və Ukraynada müharibə səbəbindən Avropa və Mərkəzi Asiya ölkələrində ərzaq təhlükəsizliyi və sağlam qida məsələləri son dərəcədə mürəkkəbləşib.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) üzvü olan 8 müəssisə tərəfindən hazırlanmış “2022-ci ildə Avropada və Mərkəzi Asiyada ərzaq təhlükəsizliyinin və qidalanmanın vəziyyətinin regional icmalı” adlı məruzədə bu məsələnin həllinə kömək etməli olan qiymətli informasiya var.

AZƏRTAC BMT-nin rəsmi saytına istinadla xəbər verir ki, məruzədə əks olunmuş qiymətləndirmələrə görə, 2020-ci ildə dünyada əhalinin doyunca yeməməsi dərəcəsi artaraq 9,9 faizə çatıb. Avropa və Mərkəzi Asiyanın 50-dən çox ölkəsində isə, son illərdə bu göstərici 2,5 faizdən aşağı səviyyədə qalır. Digər tərəfdən, regionun bəzi hissələrində (Qafqaz, Mərkəzi Asiya və Qərbi Balkan ölkələri) doyunca yeməməkdən əziyyət çəkən əhalinin nisbi sayı artır və ehtimal ki, bu artım davam edəcək. Region üzrə orta göstəricinin 2,5 faizdən aşağı səviyyədə qalacağı gözlənilir.

2020-ci ildə qida məhsullarının qismən çatışmaması və ya olmaması üzrə regional göstərici kəskin şəkildə artıqdan sonra 2021-ci ildə bu göstərici yenidən artmaqda davam edib (2020-ci ildəki 11,3 faizdən 2021-ci ildə 12,4 faizə çatıb). Bu, insanların vəziyyətinin pisləşməsinə dəlalət edir. 2021-ci ildə regionda təqribən 116,3 milyon nəfər ərzaq çatışmazlığından əziyyət çəkib. Əvvəlki iki ildə belə insanların sayı 25,5 milyon nəfər artıb. Kifayət qədər təhlükəsiz və keyfiyyətli qidalanmağa daimi imkanı olmayanların sayı sürətlə artır. 2019-2021-ci illərdə bu artım 13,5 milyondan çox olub.

Qida məhsullarının istehlak qiymətlərinin artması səbəbindən Avropa və Mərkəzi Asiya ölkələrinin demək olar ki, hamısında sağlam qida bahalaşıb. Bununla belə, 2020-ci ildə bəzi ölkələr istisna olmaqla bu regionda insanların əksəriyyətinin (təqribən 96,4 faizi) dünya üzrə orta göstərici (58 faiz) ilə müqayisədə sağlam qidalanmaq imkanı olub. Lakin regionda gəlir səviyyəsi orta göstəricidən aşağı olan bəzi ölkələrdə, habelə ərzaq məhsullarını əsasən idxal edən Ermənistan, Qırğızıstan və Tacikistanda əhalinin 40 faizindən çoxu üçün sağlam qida əlçatan deyil.

Məruzədə vurğulanır ki, ərzaq və kənd təsərrüfatı siyasəti tədbirləri müasir aqrar-ərzaq sistemlərinin üzləşdiyi üç məsələnin həllinə yönəldilməlidir: sağlam qida rasionlarının iqtisadi baxımdan əlçatanlığının artırılması, fermerlərin dolanışıq mənbələrinin səmərəliliyinin yüksəldilməsi və ekoloji davamlılığın artırılması.

BMT-nin yeni məruzəsində göstərilir ki, kənd təsərrüfatına dəstək üzrə mövcud strukturların yenidən qurulması sağlam qida məhsullarının - əsasən meyvə, tərəvəz və paxlalı bitkilər istehlakının artırılmasına kömək edə bilər.

Daha sağlam, ədalətli və səmərəli aqrar-ərzaq sistemlərinin təməlini qoymaq üçün həm kənd təsərrüfatı siyasəti sahəsində təcili tədbirlər görülməli, həm də səhiyyə, sosial müdafiə, ticarət və ətraf mühit sahələrində yardımçı səylər göstərilməlidir.