Xocavənd, 23 mart, Tahir Ağaməmmədov, AZƏRTAC

Xocavənd rayonunun Tuğ kəndi qədim abidələri, gözəl təbiəti və zəngin təhsil ənənələri ilə tanınır. Ermənilər 30 ilə yaxın dövr ərzində işğal altında saxladıqları bu qədim yurd yerimizdə azərbaycanlılara məxsus evləri və qəbiristanlığı dağıtmaqla, Qafqaz Albaniyası dövrünə aid qədim abidələrdə saxtalaşdırma aparmaqla həm tarixi keçmişimizi, həm də mənəvi yaddaşımızı silmək istəyiblər. Azərbaycanın zəngin tarixə, mütərəqqi ənənələrə malik təhsil ocaqlarından olan 135 yaşlı Tuğ məktəbinin binası da erməni vandalizminə məruz qalıb.

Əsası 1885-ci ildə Azərbaycanın görkəmli şairi Mir Mehdi Xəzani tərəfindən qoyulmuş bu məktəbdə Qori Müəllimlər Seminariyasını bitirmiş Mustafa Cahangirov, Mirzə Qara Məhərrəmov, Abdulla bəy Məlik Aslanbəyov, Məmməd bəy Məlikyeqanov, Kazan Universitetini bitirmiş Əsgər bəy Eyvazov kimi ziyalılar müəllimlik ediblər. Fəaliyyət göstərdiyi 135 il ərzində Tuğ məktəbi ölkəyə yüzlərlə alim, dövlət məmuru, hərbçi, təhsil, mədəniyyət və incəsənət işçiləri bəxş edib. Məktəbin görkəmli məzunlarından biri Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin dəmir yol, poçt və teleqraf naziri, parlamentin üzvü olmuş, sonrakı illərdə ali məktəblərdə pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olmuş texnika elmləri doktoru Xudadat bəy Məlikaslanovdur.

Təhsil ocağının məzunlarından olan Ramiz Göyüşov AZƏRTAC-ın bölgə müxbiri ilə söhbətində doğma kəndləri və məktəbləri ilə bağlı xatirələrindən bölüşüb: “1957-ci ildə bu kənddə anadan olmuşam. Uşaqlığım, gəncliyim bu kənddə keçib. Gördüyünüz bu dağılmış məktəbdə 10 il təhsil almışam. Bina Tuğ bəyləri olan Sadıq bəyin və Mehdi bəyin mülkləri olub. Sovet hakimiyyəti illərində məktəb bu binada fəaliyyət göstərib. Ulu Öndərin təşəbbüsü ilə 1975-1978-ci illər ərzində Tuğ kəndində müasir tipli yeni məktəb binası inşa edildi. 1991-ci ildə kənd ermənilər tərəfindən işğal edilənə qədər köhnə məktəb binası salamat idi. Hətta 1990-cı ildə Bakıdan tələbə-inşaat dəstəsi gələrək məktəbin dam örtüyünü dəyişmişdi. Ermənilər kəndi işğal edəndən sonra məktəbin binasını yandırıb yararsız vəziyyətə salıblar”.

Doğma kəndlərinin işğaldan azad edildiyinə və 30 ildən sonra ata yurduna qayıtdığına görə böyük sevinc hissi yaşayan Ramiz Göyüşov burada gördüklərindən həm də kədərlənmişdi. Çünki bir zamanlar respublikamızın ən inkişaf etmiş, ən abad kəndinin acınacaqlı vəziyyəti onu təsirləndirmişdi. “Bu gün 30 ildən sonra kəndimizə gəlmişik. Həm sevinirəm, həm də burada gördüklərimdən kədərlənirəm. Tuğ vaxtilə respublikada ən tanınmış, ən abad kəndlərdən biri olub. Kəndə Bakıdan, Hadrutdan, Xankəndidən və Füzulidən gündəlik avtobus marşrutu işləyirdi. İndi isə 30 il əvvəlki Tuğdan əsər-əlamət qalmayıb. Kənd qan ağlayır. Sanki buradan vəhşi bir qəbilə keçib. İlk olaraq anadan olduğum evimizə getdim. Ev dağılıb, həyəti kol-kos basıb, ağaclar qırılıb. Sonra kənd qəbiristanlığını ziyarət etdim. Qəbirüstü abidələr məhv edilib. Qardaşımı, dayımı və nənəmi özüm dəfn etdiyim üçün qəbirlərinin yerini bilirdim. Məzarlarından heç bir işarə belə qalmayıb".

Artıq Azərbaycan işğaldan azad olunmuş ərazilərin bərpasına və bu torpaqlarda yeni layihələrə start verib. Əminik ki, tezliklə Qarabağın bütün yaşayış məntəqələrində, o cümlədən qədim Tuğ kəndində həyat yenidən qayıdacaq və Tuğ məktəbi keçmiş şöhrətini bərpa edəcəkdir.