Bakı, 10 fevral, AZƏRTAC

Fevralın 10-da qlobal miqyasda BMT-nin Ümumdünya Paxlalılar Günü qeyd olunur.

AZƏRTAC təşkilatın rəsmi saytında bu münasibətlə dərc olunmuş müraciətə istinadla xəbər verir ki, Ümumdünya Paxlalılar Günündə bu həyati əhəmiyyətli sahənin hazırkı vəziyyəti və perspektivlərinin müzakirə olunması indiki ərzaq böhranı şəraitində daha böyük əhəmiyyətə malikdir.

BMT-nin müraciətində deyilir: “Paxlalılar qida üçün becərilən paxlalı bitkilərin yeməli toxumlarıdır. Quru lobya, mərcimək və noxud paxlalıların ən çox tanınan və istehlak edilən növləridir. Dünyanın hər yerindən ləzzətli yeməklər və mətbəxlər Aralıq dənizindəki humusdan (noxud) tutmuş ənənəvi tam ingilis səhər yeməyinə (bişmiş göy lobya) və hind dalına (noxud və ya mərciməyə) qədər paxlalı yeməkləri təqdim edir.

Əsrlər boyu paxlalılar davamlı kənd təsərrüfatı və qidalanma üçün həyati əhəmiyyət kəsb edib. Bu kiçik, lakin vacib məhsullar nəinki əsas qida maddələrini təmin edir, həm də daha sağlam pəhrizləri və möhkəm əkinçilik sistemlərini dəstəkləyir, onları hətta ən həssas icmalar üçün əsas qida mənbəyinə çevirir”.

Təşkilat qeyd edib ki, bu vacib məhsulların əhəmiyyətini qeyd etmək üçün BMT FAO vasitəsilə 2018-ci ildən etibarən Ümumdünya Paxlalılar Gününü qeyd edir. 2025-ci ildə bu əlamətdar gün “Paxlalılar: kənd təsərrüfatı sistemlərinə müxtəliflik gətirmək” mövzusu ilə ərzaq müxtəlifliyinin təşviqində paxlalıların həyati rolunu vurğulayır. Paxlaları rasionumuza və kənd təsərrüfatı sistemlərinə inteqrasiya etdikdə, biz daha davamlı, qidalı və ədalətli gələcəyin kilidini açmış oluruq.

Paxlalar əsrlər boyu Afrika, Hindistan, Mərkəzi Asiya, Çin, Mərkəzi Amerika, Latın Amerikası və Cənub-Şərqi Asiyanın qədim sivilizasiyalarında yaxşı tanınırdı. Bu ölkələrin bir çoxunda paxlalıların istehsalı və istehlakı minlərlə il əvvələ (6000-8000) gedib çıxır və bu gün də gündəlik qidalanmanın bir hissəsi olaraq qalır.

Ənənəvi olaraq, paxlalı bitkilərin becərilməsi, torpağı çoxlu azot fiksasiya edən düyünlər və mikroblarla zənginləşdirmək insanları qida ilə təmin etmək üçün əkin dövriyyəsi məqsədi daşıyırdı. Bundan əlavə, paxlalardan çıxarılan qabıqlar əhliləşdirilmiş heyvanlara verilir və bununla da qida sistemində davamlı zəncir olur.

Paxlalı bitkilərin bu quru yeməli toxumları lif və zülallarla çox zəngindir və unikal karbohidrat tərkibinə malikdir. Yüksək qidalanma profilinə görə cəmiyyətin bütün təbəqələri üçün uyğundur. Paxlalıların qida dəyəri yalnız düyü, buğda, qarğıdalı və digər əsas qidalardan asılı deyil. Onlar yüksəkkeyfiyyətli protein, maqnezium, kalsium və sink kimi minerallar və keyfiyyətli karbohidratlarla zəngindir, həmçinin bağırsaq sağlamlığında mühüm rol oynayır.