Bakı, 14 sentyabr, AZƏRTAC

Qazaxıstanın Astana şəhərində keçirilən V Dünya Köçəri Oyunları böyük uğurla başa çatıb. Tədbirdə 89 ölkədən gəlmiş 2800 nümayəndə iştirak edib. Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova öz təəssüratlarını tanınmış jurnalist, “İpək Yolu” Mədəni Tarixi Araşdırmalar İctimai Birliyinin sədri Aida Eyvazlı Göytürklə bölüşüb. AZƏRTAC həmin təəssüratları təqdim edir.

-Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu öz adına sadiq qalaraq, bu dəfə də türklərin qədim adət-ənənə və mədəniyyətini nümayiş etdirmək məqsədilə paytaxt Astanada V Dünya Köçəri Oyunlarına qatılmaqdan məmnunluq duyur. Bizim Fond bu genişmiqyaslı tədbirdə iki böyük türk çadırı - qazaxların dediyi kimi iki jurta qurmuşdu. Bu çadırlarda Azərbaycan, Türkiyə, Qırğızıstana aid mədəni və tətbiqi sənət, əl işləri nümayiş olunurdu. Azərbaycandan dəvətli olan İçərişəhər Ənənəvi İncəsənət ustaları, Qırğızıstandan saçaq, çadır divarlarını bəzəyən xalça toxuyanlar, rəssamlar, heyvanların buynuzundan, sümüklərindən gözəl sənət əsəri yaradan ustalar, Türkiyədən isə qədim ebru, kalliqrafiya və xəttatlıq, nəqşibəndilik sənətini yaşadan istedadlı və peşəkar sənətkarlar dəvət olunmuşdular.

Özünüz də gördünüz ki, bizim çadırlara gələn qonaqlar adını saydığım sənət növlərinə necə maraq göstərirdilər. Adından gördüyünüz kimi, bizim Fond qədim türk irsinin və mədəniyyətinin qorunması üçün çalışır. Burada qoruduqlarımızı, aşkara çıxardıqlarımızı dünyanın 89 ölkəsindən və 5 qitəsindən gələn qonaqlara layiqincə göstərə bildik. Etnoaulda qurulan yüzlərlə çadırın içərisində çadırlarımızı ziyarət edənlərin heyranlığını görmək məndə qürur hissi yaradırdı. Əslində, o çadırlarda nümayiş olunan əl işləri, toxunan tikmələr, bəzəklər türk xanımlarının gözünün nuru, ürəklərinin istisi ilə toxunan əl işləridir. Hər bir elementin öz simvolu, mənası vardır. Xanımlar bu işləmələrlə hər bir elementin insan həyatında, məişətində nə qədər əhəmiyyətli olduğunu göstərməyə çalışıblar.

-Aktotı xanım, mənim diqqətimi çəkən Qazaxıstanın Milli Muzeyində keçirilən “Köçərilər: tarix, bilgi , dərslər” adlı elmi-praktik konfrans oldu.

-Bəli, bu konfransda dünyanın 89 ölkəsindən dəvətli olan 75 alim elmi məruzə ilə çıxış etdi. Məruzələrin hamısında köçərilərin, Böyük çöldə yaşayan türklərin həyat və məişəti, şahlanma dövrü, heyvanları əhliləşdirmə bacarıqları, silah düzəltmələri, incə-zərif zərgərlik məmulatları, geyimləri, kosmopolit ənənələri, inancları, intəhasız çöllərdə ulduz işığına qət etdikləri yollar və yaratdıqları xəritələr haqqında, hətta nə yeyib-içdikləri, isti və soyuq səhralarda, çöllərdə ərzaqlarını necə əldə etmələri, saxlamaları haqqında çox maraqlı məruzələr dinlənildi. 3 gün davam edən konfransda 1200 dinləyici iştirak etdi. Bu konfransda ən çox diqqətə və müzakirəyə səbəb olan isə Azərbaycandan dəvət olunmuş tarix elmləri doktoru Həsən Həsənovun türk sivilizasiyası, qədim köklərimiz haqqında elmi məruzəsi oldu. Böyük adamlar, böyük auditoriyaları mat qoya bilirlər.

-Köçəri Oyunları çərçivəsində Qazaxıstan dövləti proqrama 21 oyun növü salmışdı. Hər bir oyunun da kökü və ənənəsi qədim dövrlərə gedib çıxır.

-V Dünya Köçəri Oyunlarının açılış mərasimində qonaqları Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti Kasım-Jomart Tokayev salamladı. Onun çıxışında maraqlı bir məqam var idi. Dedi ki, biz əvvəllər xalqlarımıza məxsus olan bu oyunları Olimpiada adlandırırdıq. Necə deyərlər, köçərilərin Olimpiadası. İndi isə bu oyunları dünyaya nümayiş etməklə, köçərilərin sivilizasiyasını göstərir, eyni zamanda, idmanın birgə hörmət və həmrəylik rəmzi olduğunu qlobal səviyyədə göstərmək istəyirik. Qazaxıstan Prezidentinin dediyi kimi, idman həm də sülhə çağırışdır. Yadınızdadırsa, Olimpiada keçirilən ölkələrin bir devizi olardı: “Dünyaya sülh!”. Qazaxıstan da, bütün türk dövlətləri də hər zaman bu arzu ilə yaşayıb və bəşəriyyətə gərəkli olan bu arzunu həyata alnıaçıq, üzüağ keçiriblər.

Köçəri Oyunlarında ali qonaq kimi iştirak edən Dünya Etnospor Konfederasiyasının prezidenti Nəcməddin Bilal Ərdoğan da öz çıxışında qeyd etdi ki, Astanada böyük möhtəşəmlik və qələbəliklə keçirilən Dünya Köçərilərinin Oyunları milli idman növlərinin birləşdirilməsini ideya kimi bir araya gətirən çox mühüm hadisədir. Biz bununla ümumi mədəniyyətimizi qoruyur və gələcək nəsillərə ötürürük.

Belə möhtəşəm tədbirlərin keçirilməsi, 5 qitədən gələn qonaqların türk çadırlarında bir araya gəlməsi, türk torpaqlarında yarışan atların ayaq səslərinin özü türk sivilizasiyasının və mədəniyyətinin harmoniyasıdır. Bu oyunlarda at üstündə təkcə batırlarımız deyil, eyni zamanda boylu-buxunlu gözəl xanımlarımız, qızlarımız da yarışırdılar. Təsadüfi deyil ki, 21 növ çölçü və köçəri oyunlarında 100 medal dəsti qazanıldı. Əslində, burada iştirak edən ölkələrin hamısı qalib idi. Amerika, Kanada, Yaponiya, Argentina və Avropadan gələn qonaqları həm də “Püt”,”Jambı” “Qalxan” oyunlarında atı çaparaq hədəfə ox, nizə atan türk qızları heyran etdilər. Onların hər birinin at belində şahanə oturuşu, hədəfə atdığı ox və nizələrin yan keçməməsi də bir başqa sevinc və heyranlıq yaradırdı.

-Elmi konfransda həm də Köçəri Oyunların fəlsəfəsindən danışıldı. Bu fəlsəfənin nədən ibarət olduğu da maraqlıdır.

-Türk dünyasının və Böyük Çölün fəlsəfi fikir adamı, tanınmış və unudulmayan şairimiz Abay Kunanbayevin Yeddi Xəzinə fəlsəfəsi həqiqətən də Köçəri Oyunlarının mayasını təşkil edirdi. Yeddi Xəzinə ənənəvi qazax dünyagörüşündə fəlsəfi anlayışlardan biridir. Qazax xalqı Yeddi Xəzinəni insanın həyatı ilə əlaqələndirir və onun konsepsiyasına aşağıdakıları aid edir:

1. batır - yəni igid ər;

2. gözəl və ağıllı qadın;

3. ov tazısı ;

4. Beren tapançası - qədim dövrdəki tapançanın adı idi. Yəni silah.

5. köhlən at;

6. ağıl və bilik;

7. bir də berkut - yəni qartal.

Qazax xalqının Yeddi Xəzinəsi həm də “Yeddi əməl” deməkdir. Siz özünüz gördünüz ki, hər çadırın qarşısında oturan milli geyimdəki, boylu-buxunlu, iricüssəli oğlanlar, gözəl bayan-qızlar belə qollarında qartal tutmuşdular. Yanlarındakı tazı iti tumarlayırdılar. Atın da alnından öpürdülər. Bu heyvanlar hər zaman türkün və Böyük Çöl oğlunun yolyoldaşı olublar.

Təsadüfi deyil ki, bu günlərdə qazax xalqının istəyi ilə tazı cinsli it qazaxların və türk xalqlarının mədəni-məişətinin iti kimi Dünyanın Qeyri-Maddi İrs Siyahısına daxil edildi.

-Qazaxlar demiş, birgə bolaq, xanım Aktotı Raimkulova.