Bakı, 7 aprel, AZƏRTAC

Səhiyyə Nazirliyinin mütəxəssis-eksperti Mir-Riad Cavadzadə dermatoloji xəstəliklər, onun növləri, o cümlədən saç tökülməsi, ocaqlı alopesiya və s. ilə əlaqədar müsahibə verib. AZƏRTAC həmin müsahibəni təqdim edir.

- Mir-Riad müəllim, dermatoloji xəstəliklərin əsas yaranma səbəbləri hansılardır?

- Dəri insanın ən böyük və eyni zamanda ən həssas orqanı olmaqla ürək, qaraciyər və mədə kimi mürəkkəb bir quruluşa malikdir və həyati vacib funksiyaları yerinə yetirir. Təsadüfi deyil ki, dəri bir çox orqana (saç, dırnaq, selikli qişaların vəziyyətinə) müəyyən bir şəkildə təsir edir. Məsələn, qaraciyər xəstəlikləri halında dəri sarımtıl rəngə çevrilir, qızılca, məxmərək, suçiçəyi kimi ümumi virus xəstəliklər olan təqdirdə dəri səpgilərlə örtülür. Bundan əlavə, uzun müddət olan furunkulyoz diabetin inkişafını göstərə bilər və s.

Daxili (endogen) amillər bir çox dəri xəstəliklərinin (metabolik xəstəliklər, daxili orqanların, sinir sisteminin xəstəlikləri, hipo- və hipervitaminoz (orqanizmdə müəyyən vitamin çatışmazlığı) və s.) əmələ gəlməsində böyük rol oynayır və həmin amillər dərinin funksionallığının və quruluşunun dəyişməsinin səbəbi ola bilər.

- Əhali arasında daha çox hansı dəri xəstəlikləri geniş yayılıb?

- Dəri xəstəlikləri tez-tez baş verir və hər yaşda görünə bilər. Ən çox qarşılaşdığımız dəri xəstəliklərinə akne (piy vəzlərinin tıxanması nəticəsində yaranan uzunmüddətli iltihablı dəri xəstəliyi), atopik dermatit (xronik qaşıntılı iltihabi dəri xəstəliyi), övrə (dərinin allergik mənşəli xroniki xəstəliyi) və s. aiddir. Dəri xəstəliklərindən əziyyət çəkənlər fiziki narahatlıqla üzləşir, təsirlənmiş əraziləri sıx paltar altında gizlədir və ya çatışmazlıqları gizlətmək üçün kosmetikadan istifadə edirlər. Xoşbəxtlikdən, müasir dermatologiya dəri xəstəlikləri ilə uğurla mübarizə aparır.

- Saç tökülməsi və dırnaqların tez-tez qırılmasının səbəbi nədir?

- Saç tökülməsinin və dırnaqların qırılmasının səbəbləri çoxdur. Qeyri-sağlam qidalanma, stres və psixo-emosional zərbələr, doğuşdan sonrakı vaxtlarda qadınların orqanizminin zəifləməsi, yanlış pəhrizlər, vitamin, zülal və mikroelementlərin çatışmazlığını ilkin səbəb kimi qeyd edə bilərik. Həmçinin antibiotiklərin həkim məsləhəti olmadan qəbulu saç və dırnaqların kök sisteminin zəifləməsinə səbəb ola bilər. Bundan başqa, bədənin daxilində iltihablı proseslər, immunitetin zəifləməsi, hormonal dəyişikliklər yalnız saç, dəri, dırnaqların vəziyyətinə deyil, ümumiyyətlə bütün orqanizmə mənfi təsir göstərir.

- Nazirliyin sosial şəbəkələrdəki hesablarına vətəndaşlar tərəfindən mövsümi dəri xəstəlikləri ilə bağlı çoxsaylı suallar daxil olur. Stres səbəbindən yaranan dəri xəstəlikləri hansılardır?

- Payızda, qışda və yazda müxtəlif xroniki dəri xəstəliklərinin (atopik dermatit, ekzema, neyrodermit, psoriaz, herpes, övrə və s.) kəskinləşməsi müşahidə oluna bilər. Yaz aylarında günəşin və dənizin faydalı təsiri sayəsində həmin xəstəliklər heç bir narahatlığa səbəb ola bilməz. Lakin payız-qış fəslində dermatozların mövsümi kəskinləşməsi başlayır. Neyrodermatoz bir qrup dermatozlardır, sinir sistemindəki dəyişikliklərinin patogenezlərində əhəmiyyətli rol oynayır. Qaşınan səpgiləri və nevrotik pozuntularla xarakterizə olunur.

- Mir-Riad müəllim, dəri xəstəliklərindən əziyyət çəkənlərdə adətən hansı vitamin çatışmazlığı olur?

- Demək olar ki, orqanizmdə müəyyən vitamin çatışmazlığı zamanı dəridə, dırnaqlarda, saçlarda və selikli qışalarda dəyişikliklər müşayiət olunur. Dermatovenerologiyada vitaminlər və onların müxtəlif kompleksləri, xəstəliklərin müalicəsinə tətbiq olunan dərmanlar etiopatogenetik amillər və bədən arasındakı əlaqəni dəyişdirən qeyri-spesifik immunomodulyasiya terapiya üçün istifadə olunur. Məsələn, B qrup vitaminlərin (B1-B6, B9 və B12) çatışmazlığı əsasən ekzema, psoriaz, neyrodermit, cüzam, seboreya, atopik dermatit, C vitaminin çatışmazlığı allergik dermatozlar, xroniki atrofik akrodermatit, A vitaminin çatışmazlığı akne, psoriaz, saçların və dirnaqlarin distrofiyası, D vitaminin çatışmazlığı dəri vərəmi, psoriaz, E vitaminin çatışmazlığı isə ixtioz, dermatomiozit, seboreya və s. kimi dəri xəstəliklərini yarada bilər.

- Dəridə ala-ağ ləkələr hansı xəstəliklərin nəticəsində yaranır və müalicəsi varmı?

- Uşaqlarda görülən ağ ləkələrin bir qisminin əsas səbəbi vitiliqo xəstəliyidir. Elmi adı vitiliqo, el arasında ala xəstəliyi adlandırılan bu xəstəlik avtoimmun dəri patologiyasıdır. Bu pozuntular melanositlərin - piqment hüceyrələrinin - lezyon mərkəzlərində məhv olması və ya kəskin azalması nəticəsində yaranır.

Xəstəlik hər yaşda müşahidə oluna bilər. 50 faiz hallarda xəstəlik 20 yaşadək, xəstələrin üçdə birində - 12 yaşa qədər müşahidə olunur. Bundan əlavə, yaş artdıqca xəstəliyin yayılması tədricən çoxalır.

Vitiliqo ən çox qadınlarda rast gəlinir. Buna səbəb keyfiyyətsiz kosmetik məhsullardan istifadədir. 15-20 faiz hallarda vitiliqo ailə üzvlərində baş verir. Belə ki, valideynlər və uşaqlar arasında yayılması 7 faiz, əkizlər arasında isə 23 faiz təşkil edir. Bu, xəstəliyin inkişafında genlərin rolu birmənalıdır. Vitiliqonun müalicəsində sistemli, yerli, foto və lazer terapiya aparılır. Onun inkişafını dayandırmaq üçün stresdən uzaq olmaq, dəriyə xəsarət yetirməmək və günəşli havada təsirlənmiş dərini qorumaq məsləhətdir.

- Ocaqlı alopesiya xəstəliyinin yaranmasına stres nə dərəcədə təsir edir?

- Ocaqlı dazlıq və ya ocaqlı alopesiya tala-tala saç tökülməsi ilə müşahidə olunan xroniki saç xəstəliyidir. Elmi adı aloepcia areata olan bu xəstəlik sadəcə başın saçlı hissəsində deyil, bədənin başqa nahiyyələrində də tük tökülməsinə səbəb olur. Bir qayda olaraq, tam sağlamlıq fonunda kortəbii olaraq ortaya çıxır. Xəstəlik kişilərdə və qadınlarda eyni faizdə olur.

Qeyd edim ki, ocaqlı alopesiya əksər hallarda streslə əlaqədardır. Mütəxəssislər saçların qeyri-kafi həcmi və onların tökülməsinin əsas səbəbi kimi hormonal dəyişikliklər, ümumi xəstəliklər, yaş və ya dərmanların qəbulunu yox, stresi əsas amil kimi qəbul edirlər.