Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi

CƏMİYYƏT

Onlar xəstə deyil, fərqlidirlər – REPORTAJ VİDEO

Bakı, 20 noyabr, Aytac Haqverdiyeva, AZƏRTAC

Dünyada 70 milyon insan autizmdən əziyyət çəkir. Qeyri-rəsmi statistikaya görə, ölkəmizdə təxminən 5 minə yaxın uşaq və yeniyetmə autizm sindromludur və onların sayı artmaqda davam edir. Bu səbəbdən valideynlər autizm sindromu ilə bağlı maariflənməli və onun ilkin əlamətlərini bilməlidirlər. Autizmin əlamətləri bəzən erkən yaşlarda müşahidə olunur və daha çox oğlan uşaqlarında rast gəlinir. Yeri gəlmişkən, ekspertlər bildirir ki, autizm sindromlu insanlar heç də əqli cəhətdən geri deyillər. Sadəcə olaraq həmin şəxslərin əşya və hadisələrə baxış müstəvisi daha fərqlidir.

AZƏRTAC mövzu ilə bağlı reportaj hazırlayıb. Autizmlə bağlı əhalini maarifləndirmək, onun ilkin əlamətlərini və müalicə üsulunu öyrənmək üçün autizm mərkəzlərinin birinə üz tutduq. Komandamız uşaqların sosial həyata uyğunlaşması, nitq qüsurları və davranış pozuntularının aradan qaldırılması ilə bağlı dərslərdə iştirak etdi.

Ümumiyyətlə ilk olaraq, autizmin xəstəlik yox, fərqlilik olduğunu bilmək lazımdır. Burada müalicə kurslarına cəlb edilən uşaqlara digər həmyaşıdlarından daha xüsusi qayğı və diqqət göstərilir.

Mərkəzin direktoru Xəyalə Abbaszadə ilə söhbətimiz zamanı onun övladına da 3 yaşında autizm diaqnozu qoyulduğunu öyrəndik. O, valideynlərin bu prosesdə yaşadığı duyğu haqda danışdı. Xəyalə xanımın sözlərinə görə, övladının digər uşaqlardan geri qalması və davranış pozuntularını gördükcə uzun müddət dərin depressiya halı yaşayıb: “Övladımın həmyaşıdları kimi oyun oynamadığını, danışa bilmədiyini, hətta çox sadə gündəlik vərdişlərə sahib olmadığını görmək bir ana kimi uzun müddət mənə çox ağır təsir etdi. Onu cəmiyyət içərisinə çıxardığım zaman davranış pozuntuları səbəbindən insanlardan utanırdım. Uzun müddət ətrafıma, qohumlarımıza övladımda bu problemin olduğunu demək istəmədim”.

Sözsüz ki, Xəyalə xanımın yaşadığı bu problemdə ictimai düşüncənin rolu böyükdür. Ətrafdakı insanların baxışları, səssiz pıçıltılar…

“Yoldaşımla mən övladımıza autizm diaqnozu qoyulduqdan sonra onu bu sahədə mütəxəssis həkimlərin yanına apardıq. Hətta demək olar ki, Azərbaycanla yanaşı dünyanın bir çox ölkəsində autizmin çarəsini axtarırdıq. Ancaq bütün həkimlər autizmin tam müalicəsinin olmadığını, bu prosesi davamlı kurslar, pedaqoji dərslərlə müəyyən qədər normaya salmağın mümkün olduğunu dedilər”.

Xəyalə xanım həmin vaxtdan etibarən ilk olaraq özünün psixoloji sağlamlığını bərpa etməli olduğunu anlayıb. Açdığı mərkəzdə övladı ilə birlikdə onlarla autizmli uşağın müalicə kurslarına cəlb olunmasını təmin edib: “Əsas məsələ onların maraq dairəsinin yaradılmasını təmin etməkdir. Bu səbəbdən onları müxtəlif ekskursiyalara aparmaq, musiqi və uyğun olduqları idman növü ilə tanış etmək daha məsləhətlidir. Autizmli uşaqlarda davamlı xüsusi təhsil mütləqdir”.

Mərkəzdə olduğumuz zaman buradakı valideynlərin müalicə alan bütün uşaqları öz övladı kimi gördüyünü müşahidə etdik.

Övladı mərkəzə gələn valideyn Aynur Rəhimovanın sözlərinə görə, autizmlə bağlı insanların maariflənməsi olduqca əhəmiyyətlidir: “Övladım Cavidan öz adına uzun müddət reaksiya vermirdi. Nitqində də irəliləyiş olmadığını görürdük”.

Aynur xanım nitqində və səslərə reaksiya verməməsi səbəbindən Cavidanı tez-tez qulaq-burun-boğaz mütəxəssislərinə eşitmə problemi şübhəsi ilə müraciət edib. Burada bir çox valideynin etdiyi səhflərdən biri, autizm sindromunun ilkin əlamətlərini müşahidə etdiyi zaman uşaqlara “böyüsün, düzələr” anlayışı ilə yaxınlaşmaqdır.

Hazırda isə Cavidan piano və idman dərslərinə olduqca maraqlıdır.

Mərkəzdə fəaliyyət göstərəm autizmli uşaqların idman-terapevti Kənan Atakişiyev 7 ildir ki, həmin problemdən əziyyət çəkən uşaqlarla işləyir. Onun sözlərinə görə, fiziki terapiya növü olan idman terapiyası idmanın terapevtik istifadəsinə əsaslandığı üçün təkmilləşdirilmiş xüsusi proqramların tətbiqi ilə həyata keçirilir. Yaş qrupuna və problemlərin növünə görə fərqlənən həmin terapiya proqramları uşaqların gündəlik funksionallığını artırır: “Autizm sindromundan əziyyət çəkən uşaqlara idmanla yanaşı duyğu bütünləmə dərsləri keçirilir. Duyğu bütünləmə xarici təsirlərdən alınan siqnalların beyin səviyyəsində analiz və təhlil edilərək düzgün formaya gətirilməsidir”.

Terapevtin sözlərinə görə, onun 7 illik fəaliyyəti zamanı məşğul olduğu uşaqların 90 faizində duyğuların idarə olunması problemi müşahidə edilir. Xüsusilə, fiziki gücün idarə olunmasını öyrənmək buradakı ən vacib məqamdır. Çünki, bu uşaqlara öz güclərini idarə etmək bacarığı belə uzunmüddətli dərslərdən sonra mümkün olur.

Mərkəzin pedaqoqu Günay Xəlilli həmsöhbət zamanı valideynlərin uşaqlarında sosial qarşılıqlı əlaqədə problem, təkrarlanan hərəkətlər, məhdud maraq, nitqdə gecikmə kimi əlamətlər müşahidə etdikləri zaman dərhal mütəxəssisə müraciət etməli olduqlarını deyir: “Hər bir autizmli uşaqda sindromla bağlı müxtəlif əlamətlər olur. Biz bir simptomu bütün autizmli şəxslərə şamil edə bilmərik. Əlamətlər hamısı tez-tez, eyni anda yaranmır və simptomlar zamanla dəyişə bilir. Autizmli uşaqlarda fərqli xüsusiyyətlərin görülməsinin səbəblərindən biri də sindromun şiddətdən yüngülə qədər bir çox formasının olmasıdır. Mülayim autizmli uşaqlar düzgün müalicə, xüsusi təhsil ilə danışa, göz təması qura və normal təhsil ala bilərlər. Müalicədən sonra mülayim autizmli uşaqlar arasında danışan, gündəlik fəaliyyətlərini yerinə yetirə bilən, idmanla məşğul olan, hətta elmi dərəcələr əldə edənlər var”.

Pedaqoqun sözlərinə görə, bəzi sosial şəbəkələrdə autizmin dərman müalicəsinin olduğu ilə bağlı paylaşımlar edilir: “Sözsüz ki, bu olduqca gülüncdür və saxtakarlıqdan ibarətdir. Aparılan uzunmüddətli tədqiqatların nəticəsi olaraq autizmin tam mülalicəsinin mümkün olmadığı aşkarlanıb”.

Autizmdə erkən müdaxilə vacibdir. Bu səbəbdən valideynlər sindromla bağlı maariflənməli və onun ilkin əlamətlərini bilməlidirlər.

Onlar xəstə deyil, fərqlidirlər –  REPORTAJ VİDEO

Xəbəri sosial şəbəkələrdə paylaşın

Bizi sosial şəbəkələrdə izləyin

FIFA azərbaycanlı futbolçunun şikayətini təmin edib, Türkiyə klubu təzminat ödəyəcək

Etibar İbrahimov: Şah dili brendinin formalaşmasına və məşhurlaşmasına nail olmuşuq

“Qarabağ Universitetinin Klinikası” azad edilmiş torpaqlarda yüksək keyfiyyətli tibbi xidmətlərin göstərilməsində mühüm rol oynayacaq – RƏY

Mərkəzi Seçki Komissiyasının iclası keçirilib

"Neftçi" İngiltərə çempionunu transfer edib

BƏƏ Dünya Hökumətlər Sammitinə ev sahibliyinə hazırlaşır

Dmitri Sitkovetski: Azərbaycanda özümü evimdəki kimi hiss edirəm

Romada fermerlər traktorlarla etiraz aksiyası keçiriblər

Yeni texnologiya elektrik enerjisinin idarə olunmasında mühüm bir dövrün başlanğıcı ola bilər - TƏDQİQAT

Bu gündən Mingəçevir-Şuşa və əks istiqamətdə avtobus reysi fəaliyyətə başlayıb

Yeniyetmə voleybolçuların Azərbaycan birinciliyi keçirilir

Çexiyalı siyasətçi: Aİ tənqidi mövqeləri boğur, fərqli baxışları nifrətlə mübarizə adı altında məhdudlaşdırır

Abşeron Milli Parkına dəniz akvatoriyalı xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazisi statusu verilməsi planlaşdırılır

Fərhad Bədəlbəyli: Bu soyuq qış günlərində musiqisevərlərə isti, xoş ovqat bəxş edəcəyik

Şuşa-Ağdərə-Kəlbəcər rayonlarının ərazisini əhatə edən yeni milli park yaradılacaq

Çexiyanın keçmiş Baş naziri: Avropa İttifaqı intihara bərabər siyasət yürüdür

ABŞ İsrailə 7,41 milyard dollar dəyərində hərbi məhsulların satışına icazə verib

“Ordu” İdman Klubu Basketbol Liqasında növbəti qələbəsini qazanıb

Fransanın dörd qeyri-şəffaf həbsxanasında 9 mindən çox miqrant qanunsuz saxlanılıb

USAID: Qlobal inkişaf aləti, yoxsa geosiyasi təsir vasitəsi? TƏHLİL

Abşeron Milli Parkının yaradılmasının 20 ili tamam olur

“Vergi və hesabatlılıq” işçi qrupunun növbəti iclası keçirilib

Qazaxıstanda “Divanü lüğat-it-türk” Beynəlxalq sərgisi açılıb

İngiltərədə 319 uşaq psixi sağlamlıq müalicəsi üçün 35 min 845 günü evindən uzaqda keçirib

Astanada türk xalqlarının musiqi konserti - “TAMYR” keçirilib

Kəngərli rayonu ərazisində hərbi sursat tapılıb VİDEO

Çində torpaq sürüşməsi nəticəsində 30 nəfər dağıntı altında qalıb VİDEO

Türkiyə ordusu Suriyanın şimalında 13 terrorçunu məhv edib

Şolts: ABŞ tariflər tətbiq edərsə, Avropa Komissiyası cavab verəcək

Vado Şakarişvili: USAID sülhün deyil, müharibələrin, antidemokratiyanın, korrupsiyanın beşiyi olub

Misir XİN: Fələstinlilər Qəzzada qalmalıdırlar

Üç girov azad edilərək İsrail hərbçilərinə verilib

Şalva Papuaşvili: Aİ-nin ATƏT/DTİHB-nin qanunlarla bağlı gələcək hesabatlarını nəzərə almağa çağırması ikiüzlülükdür

Yaşadığı evdən 3000 manatlıq oğurluq edən kirayənişin polis tərəfindən saxlanılıb

Tibb ixtisasının açılması Qarabağ Universitetinin beynəlxalq reytinqini artıracaq – ekspert

İrakli Kobaxidze: Xarici agentliklər və xaricdən maliyyələşən QHT-lər ölkədə dörd dəfə inqilab etmək istəyiblər

İlin ilk “Kənddən şəhərə” həftəsonu yarmarkasından REPORTAJ

Naxçıvanda məktəblilər arasında II kimya-biologiya olimpiadasının final turu keçirilib

Hərbi dənizçilərimiz “AMAN-25” çoxmillətli təlimi və dialoqunda iştirak edirlər

Sinqapurun “GovInsider” təşkilatının saytında Azərbaycanın DOST modeli barədə məqalə dərc edilib

Gürcüstan ətraf mühitin mühafizəsi ilə bağlı bəzi qanunları sərtləşdirir

Ağsuda sosial şəbəkədə investisiya və yatırım adı altında dələduzluq edən şəxs saxlanılıb

USAID-in ölkəmizdə fəaliyyətinin dayandırılması ilə bağlı qərar çox müsbət addımdır - ŞƏRH

Proqnoz: Sabah qar yağacaq

Türkiyədə İŞİD və PKK üzvləri saxlanılıb

Beynəlxalq Aerokosmik və Rəqəmsal İnnovasiyalar Forumu gənclərin bu sahəyə marağını artıracaq

Aleksandr Kovalenko: Bu çətin şəraitdə Azərbaycanın Ukraynaya dəstəyi əvəzsizdir VİDEO

Bakıda yanğın təhlükəli restoranın fəaliyyəti dayandırılıb

Polis Oğuzda 8 kiloqram narkotik vasitə aşkarlayıb

Qara dənizə mazut axıdılması nəticəsində 84 delfin tələf olub

Baş Dövlət Yol Polisi İdarəsi hava şəraiti ilə bağlı hərəkət iştirakçılarına müraciət edib

Xankəndidə şagirdlər zərərli vərdişlərin fəsadları barədə məlumatlandırılıb

Türkiyədən Antarktikaya növbəti elmi-araşdırma səfəri başlayıb

Beynəlxalq hava limanı: Uçuşların təhlükəsizliyi tam təmin olunur, bütün reyslər cədvəl üzrə həyata keçirilir

Beynəlxalq Türk Akademiyası ilə əməkdaşlıq məsələləri müzakirə edilib

FHN: Ötən gün 33 yanğına çıxış olub, 9 nəfər xilas edilib

USAID-in fəaliyyətinin dayandırılması sabitliyi pozmaq cəhdlərinin qarşısının alınması deməkdir - ŞƏRH

Xətai rayonunda əl qumbarası aşkarlanıb

“Talassemiyasız həyat naminə 20 il: Nadir xəstəliklər” mövzusunda konfrans keçirilib

Sosial Xidmətlər Agentliyi: Yanvar ayında 6 uşaq övladlığa, 2 uşaq himayədar ailəyə verilib

Polis əməkdaşları vətəndaşlardan 1 qumbara, 10 tüfəng götürüblər

Bakıda Beynəlxalq Aerokosmik və Rəqəmsal İnnovasiyalar Forumu keçirilib VİDEO

Ötən gün ümumi çəkisi 20 kiloqrama yaxın narkotik vasitə aşkar olunaraq götürülüb

Qəbələdə “Qış nağılı” Beynəlxalq Musiqi Festivalının açılışı olub FOTO

Keçən il 5663 aztəminatlı şəxsə pulsuz hüquqi yardım göstərilib

Şimal bölgəsində dörd yeni məktəb binası inşa olunur

Ötən il Vəkillər Kollegiyasının Rəyasət Heyətinə 1116 şikayət daxil olub

Ötən gün cinayət törətməkdə şübhəli bilinən 52 nəfər saxlanılıb

Paytaxtda “Kənddən şəhərə” həftəsonu yarmarkası açılıb VİDEO

Hazırda ölkəmizdə 2503 vəkil fəaliyyət göstərir

Azərbaycan nümayəndə heyəti Türkiyədə yaşıl enerji sahəsində dördtərəfli əməkdaşlıq iclasında iştirak edib

Rusiya ABŞ-a ən çox gübrə ixrac edən ikinci ölkə olub

MN: Hərbi hissələrdə görüşə müvəqqəti məhdudiyyət qoyulub

Dağlıq rayonlara qar yağır, bəzi ərazilərdə güclü şimal-qərb küləyi əsir - FAKTİKİ HAVA

AZAL-dan bütün istiqamətlərə 25 faiz endirim kampaniyası

Hava şəraiti ilə əlaqədar sərnişin və yük qatarlarının sürət həddi endirilib

Yeni nevroloji tədqiqat qorxu reaksiyalarını idarə edən beyin bölgələrini müəyyənləşdirib

Alyaskada itmiş təyyarədə olan 10 nəfərin hamısı ölüb YENİLƏNİB

Şolts: NATO-nun Qrenlandiyada mövcudluğu artırılmalıdır

Məşhur avtomobil istehsalçısı “Porsche” böhranla üzləşib

Tramp Putinlə danışıqlar aparmaq niyyətində olduğunu açıqlayıb

Böyük Britaniyada diabet xəstələrinin sayı rekord həddə çatıb

Yaponiyalı mütəxəssis: Egey dənizindəki seysmik aktiv bölgədə 7,5 bal gücündə zəlzələ ola bilər

Dağ velosipedi üzrə Avropa çempionatı Höteborqda keçiriləcək

Bundesliqa: “Bavariya” Münxendə “Verder Bremen”in qapısından üç cavabsız top keçirib

İtaliya ABŞ-ın Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinə tətbiq etdiyi sanksiyalara qarşı çıxmayıb

ABŞ hərbi xərcləri azaltmaq niyyətindədir

“Bloomberg”: Aİ Suriyanın enerji sektoruna qarşı sanksiyaları dayandıra bilər

Araşdırma: Tütün və alkoqolun azaldılması xərçəng hallarının qarşısını ala bilər

Tamar Çiburdanidze: USAID dezinformasiyalar yaymaqla hibrid müharibə aparırdı

Zaqatalada avtomobil aşıb, iki nəfər yaralanıb

İtaliya sahillərində güclü zəlzələ olub

Tramp USAID-in fəaliyyətini saxtakarlıq və korrupsiya kimi qiymətləndirib

İsrail fevralın 8-də 183 fələstinli məhbusu azad edəcək

Azərbaycanlı rejissor Qazaxıstanda türkiyəli dramaturqun pyesini səhnələşdirib

Tramp gələn həftə Zelenski ilə görüşməyi planlaşdırır

“Azərişıq” ASC Medianın İnkişafı Agentliyi ilə birgə Zəngilana mediatur təşkil edib

Şəkidə fərdi yaşayış evində yanğın baş verib

İsveç hökuməti odlu silahlara lisenziya verilməsi qaydalarının sərtləşdirilməsini təklif edir

® Yeni bir dövrün başlanğıcı: Bir ekosistem ictimaiyyətə təqdim olundu