Naxçıvan bağlarının əvəzsiz barı - göycə təsərrüfatından REPORTAJ VİDEO






Naxçıvan, 17 may, Nail Əsgərov, AZƏRTAC
Elə ki, baharın təmtəraqlı, güllü-çiçəkli may ayı yurdumuza qədəm qoydu, hər bir Naxçıvan sakininin süfrəsini yaşıl donlu, dadlı-tamlı göycə bəzəyər. Ümummilli Liderimiz Heydər Əliyevin də çox sevdiyi, muxtar respublikanın brendinə çevrilən bu məhsulun yetişdirilmə ənənələri qədim dövrlərə gedib çıxır. Belə ki, iriliyinə, dadına və digər genetik xüsusiyyətlərinə görə fərqli növlərə malik bu məhsulu naxçıvanlı bağbanlar, xalq seleksiyaçıları VII əsrdən bəri yetişdirməyə başlayıblar. Bu gün hər bir həyətdə azı iki-üç ağacına mütləq şəkildə rast gəlinən göycənin şöhrətinin sorağı ilə Babək rayonunun Zeynəddin kəndinə üz tuturuq.
AZƏRTAC-ın bölgə müxbiri xəbər verir ki, Zeynəddin hələ sovetlər dönəmindən üzümü, çiyələyi ilə məşhur olub. İndiki dövrdə də Naxçıvan bazarlarında piştaxtaları əsasən bu kəndin bağlarından dərilən meyvələr bəzəyir. Kənddə göycə yetişdirməklə məşğul olan ailələr də kifayət qədərdir. Onlardan biri də keyfiyyətli məhsulları ilə seçilən, təsərrüfatçılıqda ad qazanan Quliyevlər ailəsidir.
Zeynəddində kimə “yaxşı göycə təsərrüfatı tanımırsız?” sualını veririksə, ilk sözləri Rövşən Quliyev olur. Təsərrüfatla tanışlığımız bazar üçün göycə yığımı vaxtına təsadüf edir, bu əsnada meyvənin yetişdirilməsi üsulları barədə ətraflı həmsöhbət oluruq.
Təsərrüfat adamı deyir ki, bütün ağaclar kimi, göycəyə də diqqət, qayğı lazımdır. Əgər bol məhsul istəyirsənsə, aqrotexniki qaydaları dərindən bilməli, buna uyğun cidd-cəhdlə qulluq göstərməlisən.
Mövsümündə bu meyvənin yüksək gəliri, yaxşı alıcısı olduğunu deyən Rövşən kişi söhbət zamanı Naxçıvan göycəsinin özünəməxsusluğundan, ərsəyə gətirmə qaydalarından da danışır: “Göycə məhsulu əldə etmək üçün əsasən, alça və almaxara ağaclarına calaq vurulur. Təcrübələr əsasında demək olar ki, bu ağaclar vurulan calaqdan sonra yaxşı bar verir, kökaltı hissələri yaxşı inkişaf etdiyindən gec quruyur, xəstəliklərə davamlı olur. Dədə-babalarımız deyərdi ki, calaq arpa biçini zamanı edilməlidir. Calaq vurulduqdan iki, yaxud da üç il sonra artıq göycə ağacı bar verməyə başlayır. Bu ağac çınqıllı, daşlı və həddindən artıq bərk gilli torpaqları sevmir. Əgər belə torpaqda göycə ərsəyə gətirmək fikrindəsənsə, mütləq alçaya calaq etməlisən. Ancaq unutmaq olmaz ki, bol, keyfiyyətli məhsul verməsi üçün göycə ağacı qüvvətli və yumşaq torpaqlarda əkilməlidir”.
Təsərrüfatçı bildirir ki, geniş bağın salınması üçün ərazinin dərindən şumlanıb hazırlanması vacibdir və əsas diqqət torpağın formalaşdırılmasına verilməlidir. Ağac cavan dövründə çox budanmalıdır ki, meyvə hasil olanadək istənilən formanı ala biləsən. Başqa sözlə, ağacı “özü böyüyər” - deyib başlı-başına buraxmaq olmaz. Əks halda cavan şivlər yalnız ağacın çətiri altında əmələ gələr ki, bu da son nəticədə məhsuldarlığın aşağı düşməsinə səbəb olar.
“Təcrübəmə əsaslanıb söyləyə bilərəm ki, göycə ağacı salındıqdan sonrakı iki il ərzində sürətlə böyüyür, üçüncü ildə məhsula düşür, sonrakı illərdə isə yaxşı bar verməyə başlayır. Bar verən ağacların kökləri torpağın üst qatlarını tamamilə tutduğu üçün həmin qat qüvvədən düşə, məhsuldarlıq azala bilər. Bunun qarşısını almaqdan ötrü bağlara payızda, torpaq şumlanan dövrü ərazinin miqyasına uyğun miqdarda fosfor və kalium gübrələrinin verilməsi vacibdir. Bundan başqa göycənin yaxşı məhsul verməsi məqsədilə onu mütəmadi suvarmaq lazımdır”, - deyə Rövşən Quliyev əlavə edir.
Bağbanın sözlərinə görə, yağışlı havalarda ağacları zərərvericilər daha tez məhv edə bilər. Buna görə də erkən yazda və çiçəkləmədən sonrakı dövrdə dərmanlamaq lazımdır. Məhsul verməyə bir ay qalmış dərmanlama dayandırılır ki, kimyəvi tərkib meyvəyə təsir göstərməsin. Ağacları çiçəkləmə vaxtında dərmanlamaq olmaz. Bütün ağaclar kimi, göycənin də mineral maddələrə, üzvi gübrələrə ehtiyacı var. Lakin ağaca gübrə verilən zaman diqqətli olmaq lazımdır. Gübrə mütləq çiçəkləmədən əvvəl verilməlidir. Erkən yazda göycə ağacı budanmalıdır. Onun üst təpə tumurcuqları təmizlənməsə, məhsulu az olar. Ağaca verilən suyun da onun məhsuluna bilavasitə təsiri var. Belə ki, şirin su ilə suvarılan ağacın meyvəsi ilə şor su ilə suvarılan ağacın meyvəsi arasında, əlbəttə ki, fərq olacaq.
Söhbətimizə ailənin ağbirçəyi Bülbül Quliyeva da qoşularaq deyir ki, göycə təkcə adi halda yeyilmir, onun kompotu və mürəbbəsi də olur. Hər il qışa azuqə hazırlayan zaman bunu mütləq nəzərə alırlar. Təkcə yaz-yay aylarında deyil, payız-qışda da Quliyevlər ailəsinin süfrəsindən göycə əskik olmur, bu meyvədən hazırlanan nemətlərin dadına həm özləri baxır, həm də könül rahatlığı ilə qonaq qarşısına düzürlər.
Məhsul yığımı əsnasında söhbətimiz elə axarla davam edir ki, bir də görürük artıq qaş qaralır, gün batmaq üzrədir. Meyvələri seçib xüsusi zövqlə yeşiklərə yığaraq sübh tezdən üz tutacağı bazar üçün hazırlayan Rövşən Quliyevə “məhsulunuz hər zaman belə bol, ruziniz bərəkətli olsun”, - deyib sağollaşırıq.