Bakı, 27 sentyabr, N.Məmmədova, AZƏRTAC

Son geosiyasi transformasiyalar fonunda Cənubi Qafqaz regionunda baş verən hadisələr, rəsmi Parisin yaranmış reallıqları qəbul etmək qabiliyyətində olmaması və Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Azərbaycana son səfəri ilə bağlı fikirlərini AZƏRTAC-la rusiyalı politoloq, “PolitRus” ekspert-analitik şəbəkəsinin rəhbəri Vitali Arkov bölüşüb.

-Qarabağda son hadisələri, daha dəqiq desək, Azərbaycanın antiterror tədbirlərini, erməni hərbi birləşmələrinin tərk-silah edilməsini və rəsmi Bakı ilə yerli ermənilərin nümayəndələri arasında dialoqun başlanmasını necə qiymətləndirirsiniz?

-Aydındır ki, antiterror tədbirlərinin keçirilməsi rəsmi Bakı üçün məcburi addım oldu və bu hadisələr qarşı tərəfi imzalanmış sənədlərə dəqiq riayət etməyə inandırmaq üzrə bütün arqumentlərin tükənməsindən sonra baş verdi. Əldə olan məlumatlara görə, Bakının silah tətbiq etməsi daha çox nümayişkaranə və xəbərdaredici xarakter daşıyırdı: Azərbaycanın təhlükəsizliyinə təhdid olan qanunsuz hərbi birləşmələrin obyektlərinə dəqiq zərbələr endirilir, onlara birmənalı olaraq başa salınırdı ki, qanunun müddəalarına əməl edilməyəcəyi və ağlın səsinə qulaq asılmayacağı təqdirdə bu zərbələr davam edə bilər.

Həmin günlərin hadisələrindən sonra aydın oldu: Qarabağın erməni əhalisinin sağlamdüşüncəli hissəsi Azərbaycandakı çoxluqla dialoq tərəfdarıdır və rəsmi Bakı ilə öz gələcəyini müzakirə etmək istəyir. Amma İrəvandan idarə edilən və Qarabağda qanunsuz yerləşmiş silahlılar insanları qorxudur və Bakıdan mütəmadi olaraq daxil olan dəvətləri qəbul etməyə imkan vermirdilər.

Bəli, Qarabağda vəziyyət kardinal şəkildə dəyişib. Lakin yerli erməni əhali də çox qorxub. Bu, Azərbaycan tərəfinin tədbirləri ilə deyil, daha çox erməni təbliğatçıları və təxribatçılarının onlara danışdığı “dəhşətli gələcək” uydurmaları ilə bağlıdır. Nəticədə, insanlar Qarabağdan qaçır və bu, İrəvan və Parisə imkan verir ki, guya Bakının ermənilərə qarşı etnik təmizləmə siyasəti apardığını bəyan etsinlər.

Bu kontekstdə Azərbaycan rəhbərliyinin Qarabağda ermənilərin kompakt yaşadığı əraziyə hələ ki, hərbçiləri və polis bölmələrini yerləşdirməmək üzrə qərarı müdrik addım kimi qiymətləndirilir. Əsas məqsəd qorxuya düşmüş insanları həyəcanlandırmamaq və təxribatların təşkilinə imkan verməməkdir. Bakı ilə Moskva arasında razılaşmaya əsasən, regionda vəziyyətə nəzarəti Rusiya sülhməramlıları həyata keçirməkdə davam edirlər.

-Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın faktiki olaraq antiterror tədbirlərindən bir gün sonra özünün müstəqillik günü münasibətilə müraciətində Ermənistan vətəndaşlarını sülhə çağırması, Azərbaycanın dinc əhalini hədəf almadığını etiraf etməsi üzrə mövqeyinə zidd olaraq, Qərbdə bəzi dairələr suyu bulandırmaqda davam edir. Xüsusilə, Fransa prezidenti Emmanuel Makron yenə də Azərbaycanın ünvanına tənqidlə çıxış edib. Bunun səbəbi nədir?

-Bu gün Rusiya, Türkiyə və Çin tərəfindən Afrikadan sıxışdırılıb çıxarılan Fransa Cənubi Qafqazda mövqeyini möhkəmləndirmək üzrə ciddi planlar hazırlayıb və onun əsas məqsədi tarixi maraqları zonasında Parisi “incidən” ölkələrdən qisas almaq, habelə onlarla sonrakı sövdələşmələr üçün zəmin yaratmaqdır: demək istəyir ki, siz bizim Afrikadakı müstəmləkələrdən çıxırsınız, biz isə Cənubi Qafqazı tərk edirik. Bu kontekstdə Qarabağ mövzusu həmin sövdələşmənin tərkib hissələrindən yalnız biridir. Bu məqamda Fransa tarixən Cənubi Qafqazda maraqları olan və regionun iri dövlətləri ilə paritet əldə edə bilən Böyük Britaniya üçün də tamamilə lazımsızdır.

Öz korrupsiya əməlləri və acgözlüyünün girovuna çevrilən Ermənistanın hazırkı rəhbərliyi fransız elitasının əlində bir alətdir. Sirr deyil ki, baş nazirin həyat yoldaşı Anna Akopyan və onun qardaşı Qraçya Akopyan erməni xalqından oğurlanan milyonların böyük bir hissəsini Fransa və Kanadaya daşıyırlar. Orada həmin kapitalın korrupsiya mənbəyi haqqında məlumat var və Ermənistanın baş nazirini pulların müsadirəsi və ictimailəşdirilməsi təhlükəsi altında “onların çaldığı musiqi altında oynamağa” məcbur edirlər. “Dabanaltı” Paşinyan buna alışa bilmir və ona məlumdur ki, Ermənistanın inadkar baş “paltaryuyanı” onu tam idarə edir. O, həmçinin artıq daha az miqyasda olsa da, borclu olduğu və bəzi təfərrüatların açıqlayacağından qorxduğu Moskvanın da tapşırıqlarını yerinə yetirməkdə davam edir.

-Bazar ertəsi Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Azərbaycana, bu dəfə məhz Naxçıvana növbəti səfəri oldu. Dövlət başçıları bir daha sülhsevər mesajlar göndərdilər, sazişlər imzaladılar. Ankara ilə Bakının müttəfiqliyi regiondakı vəziyyətə, xüsusən təhlükəsizlik sahəsinə necə təsir edir? Bundan başqa, İlham Əliyev və Rəcəb Tayyib Ərdoğan İğdır-Naxçıvan qaz kəmərinin təməlini qoydular və bəyan etdilər ki, bu boru xətti Avropa da daxil olmaqla, enerji təhlükəsizliyinə töhfə verəcək. Hazırkı qlobal iqtisadi reallıqlar fonunda bu nə dərəcədə aktualdır?

-Bakı və Tehran arasında tez-tez yaranan gərginlik Azərbaycan rəhbərliyini yerüstü nəqliyyat əlaqəsi və Naxçıvan muxtariyyətinin həyat fəaliyyətini təmin etmək məsələsində İrandan asılılığı azaltmaq üçün fəal şəkildə imkanlar axtarmağa vadar edir. Bu tədbirlər sırasında Azərbaycan təbii qazının Avropa İttifaqının cənubundakı istehlakçılara çatdıran TANAP-ın (Trans-Anadolu Qaz Kəməri – red.) bir qolunu inşa etmək planı var. Yeni qaz magistralının böyük bir hissəsi Türkiyə torpaqlarından – İğdır şəhərindən Sədərəyə qədər olan ərazidən keçəcək. Tikinti başa çatdıqdan sonra Naxçıvandakı istehlakçılar hazırda istifadə olunan üçüncü tərəfin - Türkmənistanın iştirakı ilə svop (mübadilə) müqavilələri çərçivəsində İran qazı əvəzinə, qardaş Türkiyədən tədarük ediləcək doğma Azərbaycan qazını alacaqlar.

Bu layihə, eləcə də Bakı və Ankaranın iqtisadi, siyasi və hərbi sahədə həyata keçirdiyi digər birgə tədbirlər iki ölkənin davamlı yaxınlaşmasından xəbər verir, burada geniş müttəfiqlik təkamül yolu ilə inteqrasiya ilə əvəzlənir. Hətta bir sıra ekspertlər bu yaxınlaşma və Rusiya ilə Belarus arasındakı oxşar proseslər arasında çoxlu ortaq cəhətlər tapırlar.