Mostar, 30 avqust, AZƏRTAC

Bosniya və Herseqovinanın cənubundakı Mostar şəhərinin eyniadlı qədim körpüsü ölkənin simvolik tikililərindəndir. Osmanlı dövrünə aid ən mühüm abidələrdən olan və XVI əsrdə tikilən Mostar körpüsü (Starı Most) uzun illər Balkan İslam mədəniyyətinin ən gözəl nümunələrindən biri hesab edilib.

Körpü Memar Sinanın şagirdi Memar Xeyrəddin tərəfindən 1557-1566-cı illərdə inşa olunub. Uzunluğu 30 metr, eni 4 metr, hündürlüyü 24 metr olan Mostar körpüsü dövrünə görə qabaqcıl texnologiya ilə tikilib. Memar Xeyrəddin körpünün inşası üçün 456 qəliblənmiş daşdan istifadə edib. Körpü tikildikdən sonra yaxınlıqdakı şəhərə öz adını verib və şəhərdə ticarəti canlandırıb. Beləliklə, Mostar Bosniya və Herseqovinanın mühüm bir şəhərinə çevrilib. Neretva çayı üzərində salınan Mostar körpüsü şəhərin iki hissəsini - xorvatlar və bosniyalı müsəlmanlar yaşayan ərazisini birləşdirir. Körpünün hər iki ucunda Tara və Halebiye adlı qüllələr var. Bu qüllələr şəhəri təhlükələrdən qorumaq məqsədilə inşa olunub.

Müxtəlif illərdə barbarlığın simvoluna çevrilən körpüyə ilk hücum Bosniya və Herseqovinada başlayan vətəndaş müharibəsi zamanı 1992-ci ildə Bosniya serbləri tərəfindən həyata keçirilib. 1993-cü il noyabrın 9-da isə Xorvatiya ordusu tərəfindən tanklardan istifadə edilərək körpü tamamilə dağıdılıb, qüllələrə ciddi ziyan dəyib. Daha sonra dəmirdən müvəqqəti körpü tikilib və 1997-ci ilədək istifadə olunub. Yararsız vəziyyətə düşənə qədər 427 il istifadə edilən körpünün yenidən tikilməsi üçün yeni layihə hazırlanıb. Yenidənqurma işlərinə 1997-ci ildə UNESCO və Dünya Bankının dəstəyi ilə başlanılıb. Bərpa olunan körpü Uels Şahzadəsi Çarlzın iştirakı ilə 2004-cü il iyulun 23-də yenidən istifadəyə verilib. Körpü qədim Mostar şəhəri ilə birlikdə 2005-ci il iyulun 17-də UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına salınıb.

Balkan regionunda bütün Osmanlı abidələri arasında ən gözəli sayılan tarixi Mostar körpüsü Avropanın ən möhtəşəm körpüləri siyahısında yer alıb. Bu tikili İspaniyanın nüfuzlu “El Pais” qəzetinin hazırladığı “Avropanın ən möhtəşəm körpüləri” siyahısında 4-cü sırada qərarlaşıb. Bir çox körpü kimi Mostarda da ənənələr var. Belə ki, gənc oğlanlar öz nişanlısına və sevgilisinə cəsarətlərini sübut etmək üçün körpüdən suya tullanır. Əsrlər boyu davam edən bu ənənə hazırda bir az şouya çevrilib. Körpü hər il dünyanın ən yaxşı dayvinq atletlərini qəbul edir. Körpüdə “Red Bull Cliff Diving” suyatullanma üzrə dünya çempionatının bir mərhələsi keçirilir.

Mostar şəhəri Bosniya və Herseqovina Federasiyasının Herseqovina-Neretva Kantonunun inzibati mərkəzi, Herseqovinanın tarixi paytaxtıdır və ölkənin beşinci ən böyük şəhəridir. Terrasvari arxitekturası, Osmanlı və Xorvatiya memarlığının sintezi olan küçələri, yamyaşıl dağları ilə Mostar, şübhəsiz ki, Bosniya və Herseqovinanın ən romantik guşəsidir. Şəhər öz adını körpü gözətçisi mənasını verən “mostari” sözündən götürüb. Mostar ticarət yolu üzərində yerləşdiyi üçün tarix boyu məşhur şəhər olub. Şəhərin tarixi hissəsində Osmanlı irsi qorunub saxlanılır. Əyri Körpü, Köhnə Körpü Muzeyi, Misgərlər bazarı, Qaragözbəy və Koski Mehmet Paşa məscidləri şəhərin tarixi görməli yerləridir. Uzunluğu 225 kilometr olan Neretva çayı şəhərin ab-havasını canlandırır. Avropanın ən gözəl şəhərləri siyahısında yer alan Mostar tarixi körpüsü və multikultural quruluşu ilə dünyanın hər yerindən turistləri özünə cəlb edir.

Nihad Budaqov

AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri

Mostar